Ινστιτούτο Ifo – Γερμανία: Η Ευρώπη στους χαμένους του πολέμου στην Ουκρανία – Τι άλλαξε για πάντα στην οικονομία

Τις οικονομικές συνέπειες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία αναλύει ο διαπρεπής Γερμανός οικονομολόγος και πρόεδρος του Ifo, Clemens Fuest σε ειδικό άρθρο του, το Σάββατο 5 Μαρτίου 2022.
Σύμφωνα με αυτό, ο πόλεμος της Ουκρανίας δεν είναι απλώς μια στρατιωτική και γεωπολιτική καμπή.
Αλλάζει επίσης την οικονομική κατάσταση.
Αυτό επηρεάζει τόσο τη βραχυπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη όσο και τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης και ευημερίας.
Η προηγουμένως αναμενόμενη οικονομική ανάκαμψη θα αποδυναμωθεί.
Υπάρχει κίνδυνος στασιμοπληθωρισμού, δηλαδή συνδυασμός ασθενούς ανάπτυξης και υψηλού πληθωρισμού.
Η νομισματική πολιτική αντιμετωπίζει ένα δίλημμα: ενώ η αύξηση των επιτοκίων μπορεί να περιορίσει τον πληθωρισμό, θα περιορίσει περαιτέρω την ανάπτυξη.

Δημοσιονομικά όρια

Σύμφωνα με το Γερμανό οικονομολόγο, η δημοσιονομική πολιτική έχει επίσης μικρό αποτέλεσμα: μπορεί να αναδιανείμει το βάρος της αύξησης των τιμών, αλλά δεν μπορεί να το εξαλείψει.
Μεσοπρόθεσμα, η διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη ασφάλεια εφοδιασμού, αλλά και υψηλότερο ενεργειακό κόστος.
Ως τοποθεσία για βιομηχανίες έντασης ενέργειας, η Γερμανία κινδυνεύει να χάσει έδαφος.
Η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών είναι απαραίτητη, αλλά θα απαιτήσει υψηλότερους φόρους και περικοπές στις δημόσιες δαπάνες σε άλλους τομείς μακροπρόθεσμα.
Η παγκόσμια οικονομία χωρίζεται σε ένα αμερικανικό και ένα μπλοκ που κυριαρχείται από την Κίνα, με τη Ρωσία και τις χώρες της ΕΕ ως κατώτερους εταίρους.
Ο μεγαλύτερος χαμένος είναι η Ρωσία, αλλά η ευημερία θα πέσει και στη Γερμανία.

Δαπάνες των νοικοκυριών και πληθωρισμός

Πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όλες οι προβλέψεις έλεγαν ότι η γερμανική οικονομία θα δει μια κυκλική ανάκαμψη μετά από έναν δύσκολο χειμώνα.
Οι υψηλοί αριθμοί λοιμώξεων από κορωνοϊό και τα σημεία συμφόρησης εξακολουθούν να αποτελούν βάρος, αλλά αναμένεται ότι το κύμα Omicron θα έχει τελειώσει μέχρι την άνοιξη.
Πολλά νοικοκυριά έκαναν σημαντικές οικονομίες κατά τη διάρκεια της πανδημίας, επειδή τα ταξίδια διακοπών και η ευρύτερη κοινωνική κατανάλωση δεν ήταν πλέον απαραίτητα. Αυτά τα χρήματα θα πρέπει να οδηγήσουν σε έκρηξη κατανάλωσης το καλοκαίρι, ενώ τα ενδιάμεσα προϊόντα και η ενέργεια εξακολουθούν να είναι σε έλλειψη.
Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι μια νέα άνοδος του πληθωρισμού.
Μέχρι στιγμής, όλα δείχνουν ότι τα σημεία συμφόρησης στην εφοδιαστική αλυσίδα επιβραδύνουν την άνοδο, αλλά δεν την εμποδίζουν.

Βιομηχανίες έντασης ενέργειας

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει θολώσει αυτή την προοπτική.
Οι τιμές της ενέργειας συνεχίζουν να αυξάνονται. Αυτό επιβαρύνει την οικονομία με διάφορους τρόπους. Ο
ι καταναλωτές πρέπει να ξοδεύουν περισσότερα χρήματα για θέρμανση και στην αντλία. Άλλα αγαθά γίνονται επίσης πιο σπάνια και ακριβότερα επειδή οι εταιρείες έχουν υψηλότερο κόστος παραγωγής και μεταφοράς και επομένως παράγουν λιγότερα και αυξάνουν τις τιμές τους.
Εάν οι κυρώσεις οδηγήσουν σε δραστική πτώση των εισαγωγών φυσικού αερίου, πετρελαίου και άνθρακα από τη Ρωσία, υπάρχει κίνδυνος απωλειών παραγωγής σε βιομηχανίες έντασης ενέργειας.

Αναβολή επενδύσεων

Η αυξανόμενη αβεβαιότητα για τις μελλοντικές εξελίξεις σημαίνει ότι οι επενδύσεις αναβάλλονται.
Αναμένεται επίσης ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές θα αντιμετωπίσουν σημεία συμφόρησης και δυσλειτουργίες καθώς μεγάλος αριθμός επενδυτών αποσύρεται από ριψοκίνδυνα περιουσιακά στοιχεία.
Αυτό επιβαρύνει και την οικονομία.

Εξασφαλίστε τον ενεργειακό εφοδιασμό βραχυπρόθεσμα

Πρέπει να αντιδράσουν οι πολιτικοί σε αυτό;
Η συμβατική οικονομική πολιτική με τη μορφή υψηλότερων δημόσιων δαπανών ή φορολογικών ελαφρύνσεων δεν βοηθά εδώ. Δεν υπάρχει έλλειψη ζήτησης, αλλά μάλλον έλλειψη προσφοράς αγαθών.
Οι πολιτικοί δεν μπορούν να εξαλείψουν το κόστος της αύξησης των τιμών• μπορούν μόνο να το αναδιανείμουν.
Σε αυτήν την κατάσταση, θα ήταν λάθος να ανακουφίσουμε τις τιμές της βενζίνης ή του πετρελαίου μειώνοντας τους φόρους των ορυκτελαίων. Αυτό σκίζει τρύπες στον κρατικό προϋπολογισμό.
Η πλειονότητα των καταναλωτών μπορεί ασφαλώς να πληρώσει τις υψηλότερες τιμές ενέργειας χωρίς να αντιμετωπίσει οικονομικές δυσκολίες.
Είναι προτιμότερο να παρέχεται στοχευμένη βοήθεια σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος που είναι υπερφορτωμένα ως αποτέλεσμα.

Νομισματική στήριξη 

Πολλοί θα ζητήσουν τώρα από την ΕΚΤ να καθυστερήσει περαιτέρω τη μείωση των αγορών περιουσιακών στοιχείων (σ.σ. ομολόγων), αλλά ακόμη και αυτό δεν θα λύσει τα προβλήματα.
Αντιθέτως. Καθώς η αμερικανική οικονομία επηρεάζεται λιγότερο από την κρίση, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ θα ενισχύσει περαιτέρω τη νομισματική της πολιτική. Εάν η ΕΚΤ κινηθεί προς την αντίθετη κατεύθυνση, η εξωτερική αξία του ευρώ θα πέσει.
Το αποτέλεσμα θα ήταν ο εισαγόμενος πληθωρισμός.

Εναλλακτικές πηγές ενεργειακού εφοδιασμού

Η πολιτική στην Ευρώπη θα πρέπει τώρα να επικεντρωθεί στην εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού, κυρίως μέσω της προμήθειας φυσικού αερίου από άλλες πηγές, συμπεριλαμβανομένου του υγραερίου. '
Θα πρέπει επίσης να εξεταστεί εάν η σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας και της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύση άνθρακα στη Γερμανία μπορεί να αναβληθεί και εάν η επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορεί να επιταχυνθεί βραχυπρόθεσμα.

Μεσοπρόθεσμα: Ανεξαρτητοποιηθείτε από τη Ρωσία

Αυτό οδηγεί στις μεσοπρόθεσμες συνέπειες του πολέμου της Ουκρανίας.
Εάν υποθέσει κανείς ότι η ρωσική κυβέρνηση παραμείνει στην εξουσία και ότι δεν πραγματοποιηθούν θεμελιώδεις αλλαγές στην κατεύθυνση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, η Γερμανία δεν θα μπορέσει να αποφύγει τον περιορισμό της ενεργειακής της συνεργασίας με τη Ρωσία, η οποία είναι πολύ ελκυστική από καθαρά οικονομική άποψη, αλλά επικίνδυνη από την άποψη της πολιτικής ασφάλειας και τη μόνιμη διαφοροποίηση του εφοδιασμού της με φυσικό αέριο.
Αυτό θα κάνει την παροχή ενέργειας πολύ πιο ακριβή.

Οικονομία του υδρογόνου και ΑΠΕ

Υπάρχουν επίσης κίνητρα για την επιτάχυνση της μετάβασης στην οικονομία υδρογόνου και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Ακόμη και η σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας και του άνθρακα εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους για τον ενεργειακό εφοδιασμό της Γερμανίας. Εάν περιοριστεί και το αέριο ως πηγή ενέργειας, η κατάσταση θα γίνει ακόμη χειρότερη. Αυτό καθιστά τη Γερμανία μη ελκυστική ως τοποθεσία για βιομηχανίες έντασης ενέργειας. Το κράτος θα μπορούσε να το αντιμετωπίσει προσωρινά με επιδοτήσεις, αλλά η μόνιμη αντιστάθμιση των τοπικών μειονεκτημάτων με επιδοτήσεις είναι αυτοκαταστροφική. Η Γερμανία πρέπει να αναζητήσει άλλους τρόπους, τους δικούς της για τη διατήρηση της ευημερίας.

Μακροπρόθεσμα: Πιθανοί νικητές και χαμένοι της κρίσης

Οι ΗΠΑ θα είναι μεταξύ των νικητών ως βιομηχανική τοποθεσία με φθηνή παροχή ενέργειας και ως παραγωγός υγρού αερίου.
Λιγότερες εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία θα συμβαδίσουν με την πτώση των γερμανικών εξαγωγών αγαθών.
Επί του παρόντος, το εμπόριο με τη Ρωσία αντιπροσωπεύει μόνο το 2% των εξαγωγών, αλλά η απομόνωση της Ρωσίας θα εμποδίσει την οικονομική ανάπτυξη σε ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη.
Ωστόσο, ο κύριος χαμένος από τον κατακερματισμό θα είναι η ίδια η Ρωσία.
Η χώρα θα προσπαθήσει να βρει έναν νέο αγοραστή για τις εξαγωγές φυσικού αερίου της στην Κίνα, αλλά η Κίνα θα αφήσει τη Ρωσία να αισθανθεί την ισχύ της στην αγορά. Ταυτόχρονα, η ίδια η Κίνα αντιμετωπίζει μεγάλες πιέσεις όπως η γήρανση του πληθυσμού, οι υπερεπενδύσεις στον τομέα των ακινήτων και οι συγκρούσεις με τις ΗΠΑ και άλλες χώρες του Ειρηνικού.

Τέλος στο «μέρισμα ειρήνης»

Μια άλλη συνέπεια του πολέμου της Ουκρανίας είναι το τέλος του μερίσματος της ειρήνης με τη μορφή μείωσης των αμυντικών δαπανών.
Η Γερμανία έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα αυξήσει τον αμυντικό της προϋπολογισμό κατά τουλάχιστον 20 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Αυτό σημαίνει περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες σε άλλους τομείς και υψηλότερους φόρους, τελικά λιγότερη ευημερία.

Προετοιμασία για τα χειρότερα

Όλες αυτές οι σκέψεις είναι αναγκαστικά κερδοσκοπικές, διότι υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για την περαιτέρω πορεία της κρίσης και τις συνέπειές της.
Σε αντίθεση με ό,τι υποτίθεται εδώ, θα μπορούσε να είναι ότι η ρωσική κυβέρνηση θα πέσει πάνω από τον πόλεμο της Ουκρανίας και η Ρωσία θα μεταρρυθμιστεί θεμελιωδώς προς την κατεύθυνση των δημοκρατικών και συνταγματικών δομών.
Τότε θα υπήρχε μια νέα βάση για συνεργασία.
Μπορεί κανείς να επιθυμεί ένα τέτοιο σενάριο, αλλά θα πρέπει να προετοιμαστεί για το χειρότερο.

www.bankingnews.gr