Του Θόδωρου Καλαντώνη, Εκτελεστικού Προέδρου της
Πριν από λίγες μέρες, η Ελλάδα ανέκτησε την επενδυτική βαθμίδα. Βασική προϋπόθεσή της υπήρξε η εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος, για την οποία το κράτος επέλεξε μια συγκεκριμένη μέθοδο που λειτούργησε επιτυχώς. Και αυτή ήταν οι τιτλοποιήσεις των συσσωρευμένων μη εξυπηρετούμενων δανείων, με κρατικές εγγυήσεις και μεταβίβαση μέρους των τίτλων, μαζί με τη διαχείριση, σε νέους κατόχους-ιδιώτες. Η ύπαρξη ιδιωτών επενδυτών συμφωνήθηκε με την Ε.Ε. ώστε να μην τεθεί θέμα κρατικών επιδοτήσεων.
Τα δάνεια αυτά, για λογαριασμό των νέων κατόχων, διαχειρίζεται σήμερα ο νέος, εποπτευόμενος κλάδος των servicers, με βάση συγκεκριμένα και αυστηρά business plan. Κάθε αστοχία συνοδεύεται από βαριές κυρώσεις για την εταιρία διαχείρισης. Επομένως, οι servicers κινούνται μέσα στο πολύ στενό πλαίσιο που ορίζουν αφενός η στρατηγική του κατόχου κάθε χαρτοφυλακίου και, αφετέρου, η υποχρέωση εκτέλεσης των επιχειρησιακών σχεδίων, ώστε να μην υπάρξει κίνδυνος ενεργοποίησης των κρατικών εγγυήσεων.
Τα business plan δεν προβλέπουν μόνο μια γενική στοχοθεσία αλλά πολύ συγκεκριμένους στόχους για τις ανακτήσεις για κάθε προβλεπόμενο μέσο ξεχωριστά — ρυθμίσεις, συναινετικές πωλήσεις, αναγκαστική εκτέλεση. Επομένως, οι πλειστηριασμοί ακινήτων δεν αποτελούν επιλογή, αλλά υποχρέωση των servicers. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, έχουν δρομολογηθεί για το επόμενο διάστημα πλειστηριασμοί, που περιλαμβάνουν και έναν όχι αμελητέο αριθμό ακινήτων που χρησιμοποιούνται ως πρώτη κατοικία.
Όλα τα παραπάνω αφορούν την Ελλάδα. Αλλά δεν υπάρχει κανένα νομικό και κανένα χρηματοοικονομικό σύστημα το οποίο να μην προβλέπει μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης, και μεταξύ αυτών την παροχή ενεχύρων και την εκποίησή τους σε περίπτωση αθέτησης της οφειλής. Ο λόγος είναι προφανής. Χωρίς την αναγκαστική εκτέλεση ως έσχατο (αλλά απολύτως αναγκαίο) μέσο, οι οφειλέτες θα προχωρούσαν σε μαζική αθέτηση κάθε υποχρέωσης, κάτι που θα οδηγούσε αμέσως σε διακοπή της παροχής πίστωσης. Κάτω από το βάρος της κοινωνικής πίεσης, όλοι οι εμπλεκόμενοι — δανειολήπτες, τράπεζες, επενδυτές, Δημόσιο — εδώ και 15 χρόνια κλείνουν τα μάτια σε αυτή την πραγματικότητα. Χωρίς κουλτούρα πληρωμών δεν υπάρχει πιστωτικό σύστημα, δεν υπάρχει ανάπτυξη. Και, επιπλέον, παρέχεται έτσι μια εγγύηση ισοτιμίας μεταξύ των πολιτών. Εστιάζοντας αποκλειστικά στους οφειλέτες που δεν εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους, ξεχνούμε δυο άλλες μεγάλες κατηγορίες. Πρώτον, εκείνους που και με στερήσεις έθεσαν ως προτεραιότητα στις οικογενειακές (ή επιχειρηματικές) δαπάνες τους την εξόφληση των οφειλών. Και, ακόμη περισσότερο, ιδίως στη στεγαστική πίστη, ξεχνούμε εκείνους που δεν δανείστηκαν και καταβάλλουν επί χρόνια κάθε μήνα το κόστος ενοικίασης της στέγης τους, και μάλιστα αυξημένο σημαντικά το τελευταίο διάστημα.
Η ελληνική κρίση ήταν εξαιρετικής έντασης και διάρκειας και νοικοκυριά οδηγήθηκαν σε αντικειμενική αδυναμία αποπληρωμής. Η προστασία τους αποτελεί στόχο και υποχρέωση, ώστε να αποφύγουμε στην Ελλάδα, όπως το πετύχαμε έως τώρα με την ουσιαστική συμβολή των εργαζομένων και των στελεχών των servicers, τις ακραίες κοινωνικές εντάσεις που έζησαν άλλες χώρες, χαρακτηριστικά η Ισπανία. Η προστασία της πρώτης κατοικίας, όμως, εντάσσεται στην κοινωνική πολιτική. Και η κοινωνική πολιτική ασκείται από το κράτος. Δεν μπορεί να μετατίθεται ούτε στη διακριτική ευχέρεια, ούτε στην ευθύνη των άλλων συμμετόχων στην οικονομική διαδικασία - τραπεζών, ή επενδυτών, ή εταιριών διαχείρισης.
Σήμερα υπάρχουν και τα εργαλεία και οι πόροι ώστε να τύχουν αρωγής για τη στέγασή τους εκείνοι που πράγματι το έχουν ανάγκη. Για τους πραγματικά ευάλωτους έχει εξαγγελθεί η δημιουργία ενός Φορέα απόκτησης ακινήτων. Το πρώτο που πρέπει να ξεκαθαριστεί είναι η περίμετρος των ευάλωτων νοικοκυριών. Το κράτος έθεσε ένα πλαίσιο και μάλιστα με τον πρόσφατο νόμο Χατζηδάκη επέφερε βελτιώσεις. Πρακτικά, με το πιστοποιητικό ευαλώτου και την ένταξη στο ενδιάμεσο πρόγραμμα (μέχρι τη σύσταση του Φορέα), αναστέλλονται οι ενέργειες αναγκαστικής εκτέλεσης για την πρώτη κατοικία. Η συμμετοχή, όμως, είναι μικρή - σε μια πολύ ήπια διατύπωση. Ποιος είναι ένας από τους βασικούς λόγους; Η βεβαίωση ευαλώτου προϋποθέτει (απολύτως εύλογα) την άρση του τραπεζικού απορρήτου ώστε να διαπιστωθεί ότι υπάρχει αντικειμενική οικονομική αδυναμία. Ένας σημαντικός αριθμός οφειλετών, που δεν πληρώνει το δάνειό του, αρνείται να συναινέσει και να λάβει κάθε μήνα έως και 210 ευρώ για επιδότηση ενοικίου, όπως προβλέπεται. Καθένας μπορεί να υποθέσει τα κίνητρα. Υπάρχει άλλη μία ενδιαφέρουσα εμπειρία. Οι τράπεζες προχώρησαν οικειοθελώς πέρυσι σε πρόγραμμα επιδότησης επιτοκίου για νοικοκυριά σε οικονομική δυσπραγία. Και εδώ απαιτούνταν άρση τραπεζικού απορρήτου, και εδώ η συμμετοχή ήταν ισχνή, παρότι διευρύνθηκε η περίμετρος των ευαλώτων για το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Ο αριθμός των αδυνάμων συρρικνώνεται εντυπωσιακά κάθε φορά που ζητείται αντικειμενική απόδειξη της εισοδηματικής ή/και περιουσιακής αδυναμίας.
Ένας από τους λόγους που η συγκρότηση του Φορέα του Ν.4738/2020 καθυστερεί είναι η προέλευση των αναγκαίων κεφαλαίων. Σε τελική ανάλυση, όμως, λίγη σημασία έχει εάν θα είναι ιδιωτικά ή κρατικά. Με μια σχετικά χαμηλή συμβολή του Δημοσίου, της τάξης του μισού δις ευρώ, θα μπορούσαν να ενταχθούν στο Φορέα τα επόμενα δύο ή τρία χρόνια περί τις 10 χιλιάδες ακίνητα πρώτης κατοικίας ευαλώτων. Η ανησυχία για την συμβατότητα με τις κοινοτικές προδιαγραφές για τις κρατικές ενισχύσεις αμβλύνεται καθώς υπάρχει πια το προηγούμενο του κυπριακού σχεδίου, που ενέκριναν οι Βρυξέλλες. Σε ό,τι αφορά το τελικό κόστος, οι πιστοποιημένοι ευάλωτοι μπορεί να αποδειχθούν τελικώς αρκετά λιγότεροι από τους τρέχοντες υπολογισμούς. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα για μια γενναία επέκταση της περιμέτρου των ευαλώτων, όχι μόνο με οικονομικά κριτήρια (αξία και μέγεθος ακινήτου, εισόδημα) αλλά και με καθαρά κοινωνικά κριτήρια (αριθμός μελών οικογένειας, θέματα υγείας των μελών της κλπ). Όσοι δεν βρεθούν μέσα στην περίμετρο των ευαλώτων, ή επιμείνουν να μην αξιοποιούν την ευκαιρία που τους δίνεται, θα πρέπει να αποδεχθούν ότι δεν είναι δυνατόν να παραμείνουν κάτοχοι ενός ακινήτου χωρίς να το αποπληρώσουν. Και για τη στέγασή τους θα μπορούν να αξιοποιήσουν οποιοδήποτε άλλο πρόγραμμα διαθέτει ή θα θεσπίσει η Πολιτεία.
Αλλά το πιο σημαντικό είναι να ξεκαθαρίσουν τα όρια μεταξύ επιχειρηματικής δραστηριότητας και κοινωνικής πολιτικής - και η δεύτερη να ασκηθεί με γενναιοδωρία ως προς τις παροχές και με αυστηρότητα ως προς τους όρους. Έτσι θα διασφαλιστεί το δικαίωμα στη στέγαση για τους πράγματι ευάλωτους, μαζί με τη δυνατότητα στο μέλλον να ανακτήσουν και την ιδιοκτησία του ακινήτου τους. Ο χρόνος, όμως, λειτουργεί αρνητικά για όλους. Για τους οφειλέτες η αβεβαιότητα παρατείνεται, συχνά με σοβαρές επιπτώσεις στις οικογένειες, ενώ για το Δημόσιο το τελικό κόστος ανεβαίνει. Χρειάζεται ρεαλισμός και αποφάσεις. Με τη χώρα για περισσότερο από μια δεκαετία σε συνεχή κρίση, ίσως είναι κατανοητό γιατί σε ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα η επιλογή ήταν η διαρκής μετάθεση στο μέλλον. Σήμερα υπάρχουν τόσο οι προϋποθέσεις όσο και η ανάγκη όλα τα παραπάνω να γίνουν - και να γίνουν το ταχύτερο.
www.bankingnews.gr
Τα δάνεια αυτά, για λογαριασμό των νέων κατόχων, διαχειρίζεται σήμερα ο νέος, εποπτευόμενος κλάδος των servicers, με βάση συγκεκριμένα και αυστηρά business plan. Κάθε αστοχία συνοδεύεται από βαριές κυρώσεις για την εταιρία διαχείρισης. Επομένως, οι servicers κινούνται μέσα στο πολύ στενό πλαίσιο που ορίζουν αφενός η στρατηγική του κατόχου κάθε χαρτοφυλακίου και, αφετέρου, η υποχρέωση εκτέλεσης των επιχειρησιακών σχεδίων, ώστε να μην υπάρξει κίνδυνος ενεργοποίησης των κρατικών εγγυήσεων.
Τα business plan δεν προβλέπουν μόνο μια γενική στοχοθεσία αλλά πολύ συγκεκριμένους στόχους για τις ανακτήσεις για κάθε προβλεπόμενο μέσο ξεχωριστά — ρυθμίσεις, συναινετικές πωλήσεις, αναγκαστική εκτέλεση. Επομένως, οι πλειστηριασμοί ακινήτων δεν αποτελούν επιλογή, αλλά υποχρέωση των servicers. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, έχουν δρομολογηθεί για το επόμενο διάστημα πλειστηριασμοί, που περιλαμβάνουν και έναν όχι αμελητέο αριθμό ακινήτων που χρησιμοποιούνται ως πρώτη κατοικία.
Όλα τα παραπάνω αφορούν την Ελλάδα. Αλλά δεν υπάρχει κανένα νομικό και κανένα χρηματοοικονομικό σύστημα το οποίο να μην προβλέπει μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης, και μεταξύ αυτών την παροχή ενεχύρων και την εκποίησή τους σε περίπτωση αθέτησης της οφειλής. Ο λόγος είναι προφανής. Χωρίς την αναγκαστική εκτέλεση ως έσχατο (αλλά απολύτως αναγκαίο) μέσο, οι οφειλέτες θα προχωρούσαν σε μαζική αθέτηση κάθε υποχρέωσης, κάτι που θα οδηγούσε αμέσως σε διακοπή της παροχής πίστωσης. Κάτω από το βάρος της κοινωνικής πίεσης, όλοι οι εμπλεκόμενοι — δανειολήπτες, τράπεζες, επενδυτές, Δημόσιο — εδώ και 15 χρόνια κλείνουν τα μάτια σε αυτή την πραγματικότητα. Χωρίς κουλτούρα πληρωμών δεν υπάρχει πιστωτικό σύστημα, δεν υπάρχει ανάπτυξη. Και, επιπλέον, παρέχεται έτσι μια εγγύηση ισοτιμίας μεταξύ των πολιτών. Εστιάζοντας αποκλειστικά στους οφειλέτες που δεν εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους, ξεχνούμε δυο άλλες μεγάλες κατηγορίες. Πρώτον, εκείνους που και με στερήσεις έθεσαν ως προτεραιότητα στις οικογενειακές (ή επιχειρηματικές) δαπάνες τους την εξόφληση των οφειλών. Και, ακόμη περισσότερο, ιδίως στη στεγαστική πίστη, ξεχνούμε εκείνους που δεν δανείστηκαν και καταβάλλουν επί χρόνια κάθε μήνα το κόστος ενοικίασης της στέγης τους, και μάλιστα αυξημένο σημαντικά το τελευταίο διάστημα.
Η ελληνική κρίση ήταν εξαιρετικής έντασης και διάρκειας και νοικοκυριά οδηγήθηκαν σε αντικειμενική αδυναμία αποπληρωμής. Η προστασία τους αποτελεί στόχο και υποχρέωση, ώστε να αποφύγουμε στην Ελλάδα, όπως το πετύχαμε έως τώρα με την ουσιαστική συμβολή των εργαζομένων και των στελεχών των servicers, τις ακραίες κοινωνικές εντάσεις που έζησαν άλλες χώρες, χαρακτηριστικά η Ισπανία. Η προστασία της πρώτης κατοικίας, όμως, εντάσσεται στην κοινωνική πολιτική. Και η κοινωνική πολιτική ασκείται από το κράτος. Δεν μπορεί να μετατίθεται ούτε στη διακριτική ευχέρεια, ούτε στην ευθύνη των άλλων συμμετόχων στην οικονομική διαδικασία - τραπεζών, ή επενδυτών, ή εταιριών διαχείρισης.
Σήμερα υπάρχουν και τα εργαλεία και οι πόροι ώστε να τύχουν αρωγής για τη στέγασή τους εκείνοι που πράγματι το έχουν ανάγκη. Για τους πραγματικά ευάλωτους έχει εξαγγελθεί η δημιουργία ενός Φορέα απόκτησης ακινήτων. Το πρώτο που πρέπει να ξεκαθαριστεί είναι η περίμετρος των ευάλωτων νοικοκυριών. Το κράτος έθεσε ένα πλαίσιο και μάλιστα με τον πρόσφατο νόμο Χατζηδάκη επέφερε βελτιώσεις. Πρακτικά, με το πιστοποιητικό ευαλώτου και την ένταξη στο ενδιάμεσο πρόγραμμα (μέχρι τη σύσταση του Φορέα), αναστέλλονται οι ενέργειες αναγκαστικής εκτέλεσης για την πρώτη κατοικία. Η συμμετοχή, όμως, είναι μικρή - σε μια πολύ ήπια διατύπωση. Ποιος είναι ένας από τους βασικούς λόγους; Η βεβαίωση ευαλώτου προϋποθέτει (απολύτως εύλογα) την άρση του τραπεζικού απορρήτου ώστε να διαπιστωθεί ότι υπάρχει αντικειμενική οικονομική αδυναμία. Ένας σημαντικός αριθμός οφειλετών, που δεν πληρώνει το δάνειό του, αρνείται να συναινέσει και να λάβει κάθε μήνα έως και 210 ευρώ για επιδότηση ενοικίου, όπως προβλέπεται. Καθένας μπορεί να υποθέσει τα κίνητρα. Υπάρχει άλλη μία ενδιαφέρουσα εμπειρία. Οι τράπεζες προχώρησαν οικειοθελώς πέρυσι σε πρόγραμμα επιδότησης επιτοκίου για νοικοκυριά σε οικονομική δυσπραγία. Και εδώ απαιτούνταν άρση τραπεζικού απορρήτου, και εδώ η συμμετοχή ήταν ισχνή, παρότι διευρύνθηκε η περίμετρος των ευαλώτων για το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Ο αριθμός των αδυνάμων συρρικνώνεται εντυπωσιακά κάθε φορά που ζητείται αντικειμενική απόδειξη της εισοδηματικής ή/και περιουσιακής αδυναμίας.
Ένας από τους λόγους που η συγκρότηση του Φορέα του Ν.4738/2020 καθυστερεί είναι η προέλευση των αναγκαίων κεφαλαίων. Σε τελική ανάλυση, όμως, λίγη σημασία έχει εάν θα είναι ιδιωτικά ή κρατικά. Με μια σχετικά χαμηλή συμβολή του Δημοσίου, της τάξης του μισού δις ευρώ, θα μπορούσαν να ενταχθούν στο Φορέα τα επόμενα δύο ή τρία χρόνια περί τις 10 χιλιάδες ακίνητα πρώτης κατοικίας ευαλώτων. Η ανησυχία για την συμβατότητα με τις κοινοτικές προδιαγραφές για τις κρατικές ενισχύσεις αμβλύνεται καθώς υπάρχει πια το προηγούμενο του κυπριακού σχεδίου, που ενέκριναν οι Βρυξέλλες. Σε ό,τι αφορά το τελικό κόστος, οι πιστοποιημένοι ευάλωτοι μπορεί να αποδειχθούν τελικώς αρκετά λιγότεροι από τους τρέχοντες υπολογισμούς. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα για μια γενναία επέκταση της περιμέτρου των ευαλώτων, όχι μόνο με οικονομικά κριτήρια (αξία και μέγεθος ακινήτου, εισόδημα) αλλά και με καθαρά κοινωνικά κριτήρια (αριθμός μελών οικογένειας, θέματα υγείας των μελών της κλπ). Όσοι δεν βρεθούν μέσα στην περίμετρο των ευαλώτων, ή επιμείνουν να μην αξιοποιούν την ευκαιρία που τους δίνεται, θα πρέπει να αποδεχθούν ότι δεν είναι δυνατόν να παραμείνουν κάτοχοι ενός ακινήτου χωρίς να το αποπληρώσουν. Και για τη στέγασή τους θα μπορούν να αξιοποιήσουν οποιοδήποτε άλλο πρόγραμμα διαθέτει ή θα θεσπίσει η Πολιτεία.
Αλλά το πιο σημαντικό είναι να ξεκαθαρίσουν τα όρια μεταξύ επιχειρηματικής δραστηριότητας και κοινωνικής πολιτικής - και η δεύτερη να ασκηθεί με γενναιοδωρία ως προς τις παροχές και με αυστηρότητα ως προς τους όρους. Έτσι θα διασφαλιστεί το δικαίωμα στη στέγαση για τους πράγματι ευάλωτους, μαζί με τη δυνατότητα στο μέλλον να ανακτήσουν και την ιδιοκτησία του ακινήτου τους. Ο χρόνος, όμως, λειτουργεί αρνητικά για όλους. Για τους οφειλέτες η αβεβαιότητα παρατείνεται, συχνά με σοβαρές επιπτώσεις στις οικογένειες, ενώ για το Δημόσιο το τελικό κόστος ανεβαίνει. Χρειάζεται ρεαλισμός και αποφάσεις. Με τη χώρα για περισσότερο από μια δεκαετία σε συνεχή κρίση, ίσως είναι κατανοητό γιατί σε ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα η επιλογή ήταν η διαρκής μετάθεση στο μέλλον. Σήμερα υπάρχουν τόσο οι προϋποθέσεις όσο και η ανάγκη όλα τα παραπάνω να γίνουν - και να γίνουν το ταχύτερο.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών