Οι δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν μόλις σιγά-σιγά αντιληφθεί τον κίνδυνο της προετοιμασίας του κόσμο κατά του δολαρίου
Μπορεί οι μέρες που οι χρυσοθήρες αναζητούσαν τη φλέβα του χρυσού που θα τους άλλαζε τη ζωή, αλλά το 2024 δεν διαφέρει και πολύ από τις ημέρες εκείνες πριν από πάνω από δύο αιώνες.
Καθώς ο πόλεμος, η ιδεολογία και ο προστατευτισμός χωρίζουν τον κόσμο σε ξεχωριστά μπλοκ, ιδιαίτερα οι αναπτυσσόμενες χώρες συσσωρεύουν χρυσό για να προετοιμαστούν για την ημέρα που το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα καταρρέει και ένα νέο μπορεί να πάρει τη θέση του.
Αυτή η κοσμική τάση, η οποία ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία, έχει υπερτροφοδοτηθεί φέτος από περισσότερους βραχυπρόθεσμους παράγοντες, ιδιαίτερα την πτωτική στροφή των παγκόσμιων επιτοκίων.
Ως αποτέλεσμα, οι τιμές καταρρίπτουν το ένα υψηλό ρεκόρ μετά το άλλο, κλείνοντας πάνω από τα 2.800 δολάρια η ουγγιά για πρώτη φορά την περασμένη εβδομάδα.
Μόνο φέτος, ο χρυσός αυξήθηκε κατά 35%, πολύ πάνω από την άνοδο του 20% στις αμερικανικές μετοχές και υπερδιπλάσιο από αυτό που μπορεί να καυχηθεί οποιοσδήποτε ευρωπαϊκός χρηματιστηριακός δείκτης.
Η Lina Thomas της Goldman Sachs βλέπει ότι θα ξεπεράσει τα 3.000 δολάρια μέχρι το τέλος του επόμενου έτους.
Αγοραστές οι κεντρικές τράπεζες
Στο επίκεντρο του ράλι βρίσκονται οι κεντρικές τράπεζες, ιδιαίτερα εκείνες που είτε βρίσκονται - ή φοβούνται ότι θα μπορούσαν να βρεθούν στο μέλλον – στο επίκεντρο των αμερικανικών κυρώσεων.
Η Κίνα έχει αγοράσει 316 τόνους από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Η Ρωσία υπήρξε επίσης μεγάλος αγοραστής, όπως και οι κεντρικές τράπεζες στη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία και την Ινδία.
Πιο πρόσφατα, οι αγορές κυριαρχούνταν από δύο χώρες των οποίων η ιστορία και οι πρόσφατες εμπειρίες τις έχουν ευαισθητοποιήσει στον γεωπολιτικό κίνδυνο: την Πολωνία και την Ουγγαρία.
Η Πολωνία ήθελε εδώ και καιρό να ενισχύσει τον χρυσό στο 20% των επίσημων αποθεμάτων της, αλλά η Εθνική Τράπεζα της Ουγγαρίας επανέλαβε τις αγορές για πρώτη φορά μετά από τρία χρόνια τον Σεπτέμβριο, λέγοντας: «Εν μέσω της αυξανόμενης αβεβαιότητας... ο ρόλος του χρυσού ως καταφύγιο και αποθήκευση αξίας είναι ιδιαίτερης σημασίας, καθώς ενισχύει την εμπιστοσύνη στη χώρα και υποστηρίζει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα».
Άλλοι αξιωματούχοι το έθεσαν πιο ωμά.
«Είναι σημάδι επικείμενων πολέμων», ανέφερε στο Politico ένας Ευρωπαίος κεντρικός τραπεζίτης.
Οικονομική αβεβαιότητα
Δεν είναι μόνο ο φόβος εχθροπραξιών και κυρώσεων, αλλά και η αποτυχημένη αξιοπιστία των κρατών που οικοδόμησαν τη μεταπολεμική παγκόσμια οικονομική τάξη πραγμάτων.
Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρώπη εργάζονται κάτω από αυξανόμενα βάρη χρέους που φαίνονται μη βιώσιμα μακροπρόθεσμα, όπως τόνισε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην ετήσια συνεδρίασή του.
Με το αμερικανικό χρέος τώρα στο 124% του ΑΕΠ και αυξάνεται γρήγορα, σημείωσε η Thomas της Goldman, «πολλές κεντρικές τράπεζες έχουν το μεγαλύτερο μέρος των αποθεματικών τους σε αμερικανικά ομόλογα και ευλόγως ανησυχούν όλο και περισσότερο για την έκθεσή τους σε δημοσιονομικούς κινδύνους στη χώρα».
Οικονομικός εκφοβισμός
Αυτό έχει ανυπολόγιστες συνέπειες για έναν αναπτυσσόμενο κόσμο που έχει από καιρό αγανακτήσει με αυτό που θεωρεί οικονομικό εκφοβισμό, σημείωσε ο αναλυτής της TS Lombard, Davide Oneglia.
Η ιδέα είναι «να διαφοροποιήσουμε σιγά σιγά τα διεθνή αποθέματα μακριά από ό,τι παραμένει πολύ μεγάλο κτήμα περιουσιακών στοιχείων που βασίζονται σε δολάρια», δήλωσε ο Mohamed El-Erian, πρώην επικεφαλής του κολοσσού διαπραγμάτευσης ομολόγων Pimco.
Το δολάριο εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει περίπου το 58% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων, καθιστώντας το απολύτως απαραίτητο για κάθε είδους διασυνοριακό εμπόριο, αλλά αυτό είναι χαμηλότερο από περίπου 65% μόλις πριν από μια δεκαετία.
Και η ουδετερότητα του χρυσού τον καθιστούν κατάλληλη «άγκυρα» για ένα παράλληλο χρηματοπιστωτικό σύστημα που εξακολουθεί να χτίζεται: αυτό που οι ΗΠΑ δεν θα μπορέσουν να κυριαρχήσουν ή να χειραγωγήσουν.
Αργή αφύπνιση
Οι δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν μόλις σιγά-σιγά αντιληφθεί τον κίνδυνο.
Μιλώντας στην Ουάσιγκτον στην ετήσια συνεδρίαση του ΔΝΤ τον Οκτώβριο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Christine Lagarde σημείωσε ότι «η Κίνα αγοράζει χρυσό όσο ποτέ άλλοτε» και μουρμούρισε σκοτεινά για τις προσπάθειες να «σπρώξει άλλα νομίσματα».
«Ο ρόλος ενός νομίσματος δεν πρέπει ποτέ να θεωρείται δεδομένος», προειδοποίησε.
Ωστόσο, όταν επέστρεψε στην Ευρώπη, ακουγόταν πιο χαλαρή, λέγοντας στη Le Monde την περασμένη εβδομάδα ότι το δολάριο δεν θα εκθρονιστεί από τη ζωή.
Αυτό μπορεί εν μέρει να οφείλεται σε στοιχεία από τη σύνοδο κορυφής του περασμένου μήνα των αποκαλούμενων BRICS+, μιας χαλαρής ομάδας αναδυόμενων δυνάμεων που συγκροτούνται από την Κίνα και τη Ρωσία.
Ενώ οι συναντήσεις των BRICS έχουν συχνά δημιουργήσει ρητορική κατά του δολαρίου, το ανακοινωθέν της τελευταίας συνόδου κορυφής επικεντρώθηκε στα κακά των αμερικανικών κυρώσεις, αλλά κατά τα άλλα έριξε το βάρος της στη μεταρρύθμιση των υφιστάμενων θεσμών όπως το ΔΝΤ.
"Ενώ αυτές είναι... ξεχωριστές προσπάθειες", είπε ο El- Erian, "μπορούν να χρησιμεύσουν για να διαβρώσουν σιγά σιγά την απόλυτη κυριαρχία του δολαρίου και του συστήματος πληρωμών σε δολάρια".
Στο περιθώριο
Θα είναι μια μακρά επανεξισορρόπηση. Ενώ οι προηγμένες οικονομίες διατηρούν έως και το 70% των αποθεμάτων τους σε χρυσό, οι κεντρικές τράπεζες BRICS διατηρούν συνήθως περίπου το 10%, με το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου σε δολάρια.
Αυτό σημαίνει ότι είναι πιθανό να παραμείνουν αγοραστές χρυσού μακροπρόθεσμα, ακόμη και αν - όπως συμβαίνει σήμερα με τη Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας - μπορούν να αντέξουν όταν πιστεύουν ότι οι τιμές έχουν ανέβει πολύ.
Όμως, οι ιδιώτες επενδυτές του κόσμου, όπως συχνά, τους ακολουθούν.
Παραδοσιακά, οι τιμές του χρυσού συσχετίζονται με τα επιτόκια της κεντρικής τράπεζας.
Όταν οι αποδόσεις των αποταμιεύσεων και των ομολόγων έχουν αυξηθεί, όπως και από το 2022, ο χρυσός κινείται συνήθως προς την αντίθετη κατεύθυνση επειδή δεν προσφέρει αποδόσεις.
Αλλά αυτή τη φορά φαίνεται να είναι διαφορετική. Οι τιμές του χρυσού αυξήθηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου που οι κεντρικές τράπεζες αύξαναν τα επιτόκια — και έχουν αυξηθεί ακόμη πιο γρήγορα καθώς η Federal Reserve και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα άρχισαν να μειώνουν.
"Παραδοσιακά δεν θα το είχαμε λάβει υπόψη μας", δήλωσε ο David Wilson, διευθυντής στρατηγικής εμπορευμάτων στη γαλλική τράπεζα BNP Paribas.
«Αλλά είναι προφανές ότι η δραστηριότητα της κεντρικής τράπεζας έχει τροφοδοτήσει τον ψυχισμό των κερδοσκοπικών επενδυτών.
Αν βλέπουν τις κεντρικές τράπεζες να αγοράζουν χρυσό, λένε «θα έπρεπε να αγοράζουμε κι εμείς».
Σύμφωνα με στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από την αμερικανική Commodity Futures Trading Commission, το καθαρό ποσό των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης χρυσού που κατέχουν οι συμμετέχοντες στην αγορά - ένας πρόχειρος δείκτης για την αγορά επενδυτών - έχει υπερτριπλασιαστεί τους τελευταίους 12 μήνες, παρόλο που - όπως σημείωσε ο Wilson της BNP - οι αγορές από τις κεντρικές τράπεζες σαφώς μειώθηκαν φέτος.
Το καθαρό κερδοσκοπικό ενδιαφέρον βρίσκεται τώρα μόνο λίγο κάτω από το επίπεδο ρεκόρ που παρατηρήθηκε στην αρχή της πανδημίας.
«Ο τελευταίος πόρος»
Όπως και στο παρελθόν, ο τρέχων αγώνας για τον χρυσό υποδηλώνει αυξημένη επιθυμία για αξιοπιστία εν μέσω αβεβαιότητας και εξασθενημένης εμπιστοσύνης στους θεσμούς, λένε οι αναλυτές.
«Σε περιόδους κρίσης οι άνθρωποι συρρέουν στον χρυσό», δήλωσε ο Krishan Gopaul, ανώτερος αναλυτής στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Χρυσού.
«Είναι ένα παγκόσμιο περιουσιακό στοιχείο που οι άνθρωποι εκτιμούν και ξέρουν ότι θα γίνει αποδεκτό από τους άλλους».
Και αυτή η αξία αυξάνεται παράλληλα με τις αμφιβολίες για την αξία άλλων περιουσιακών στοιχείων, ακόμη και του παντοδύναμου δολαρίου.
«Ο χρυσός είναι σύμβολο εμπιστοσύνης εδώ και 3.000 χρόνια», δήλωσε ο Salvatore Rossi, ιστορικός και πρώην υποδιοικητής της Τράπεζας της Ιταλίας.
«Οι ράβδοι χρυσού για τις κεντρικές τράπεζες είναι σαν το παλιό χρυσό ρολόι του παππού για μια οικογένεια: είναι ο τελευταίος πόρος, αυτός που δεν θα πουλάς, αλλά όλοι ξέρουν ότι τον έχεις».
www.bankingnews.gr
Καθώς ο πόλεμος, η ιδεολογία και ο προστατευτισμός χωρίζουν τον κόσμο σε ξεχωριστά μπλοκ, ιδιαίτερα οι αναπτυσσόμενες χώρες συσσωρεύουν χρυσό για να προετοιμαστούν για την ημέρα που το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα καταρρέει και ένα νέο μπορεί να πάρει τη θέση του.
Αυτή η κοσμική τάση, η οποία ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία, έχει υπερτροφοδοτηθεί φέτος από περισσότερους βραχυπρόθεσμους παράγοντες, ιδιαίτερα την πτωτική στροφή των παγκόσμιων επιτοκίων.
Ως αποτέλεσμα, οι τιμές καταρρίπτουν το ένα υψηλό ρεκόρ μετά το άλλο, κλείνοντας πάνω από τα 2.800 δολάρια η ουγγιά για πρώτη φορά την περασμένη εβδομάδα.
Μόνο φέτος, ο χρυσός αυξήθηκε κατά 35%, πολύ πάνω από την άνοδο του 20% στις αμερικανικές μετοχές και υπερδιπλάσιο από αυτό που μπορεί να καυχηθεί οποιοσδήποτε ευρωπαϊκός χρηματιστηριακός δείκτης.
Η Lina Thomas της Goldman Sachs βλέπει ότι θα ξεπεράσει τα 3.000 δολάρια μέχρι το τέλος του επόμενου έτους.
Αγοραστές οι κεντρικές τράπεζες
Στο επίκεντρο του ράλι βρίσκονται οι κεντρικές τράπεζες, ιδιαίτερα εκείνες που είτε βρίσκονται - ή φοβούνται ότι θα μπορούσαν να βρεθούν στο μέλλον – στο επίκεντρο των αμερικανικών κυρώσεων.
Η Κίνα έχει αγοράσει 316 τόνους από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Η Ρωσία υπήρξε επίσης μεγάλος αγοραστής, όπως και οι κεντρικές τράπεζες στη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία και την Ινδία.
Πιο πρόσφατα, οι αγορές κυριαρχούνταν από δύο χώρες των οποίων η ιστορία και οι πρόσφατες εμπειρίες τις έχουν ευαισθητοποιήσει στον γεωπολιτικό κίνδυνο: την Πολωνία και την Ουγγαρία.
Η Πολωνία ήθελε εδώ και καιρό να ενισχύσει τον χρυσό στο 20% των επίσημων αποθεμάτων της, αλλά η Εθνική Τράπεζα της Ουγγαρίας επανέλαβε τις αγορές για πρώτη φορά μετά από τρία χρόνια τον Σεπτέμβριο, λέγοντας: «Εν μέσω της αυξανόμενης αβεβαιότητας... ο ρόλος του χρυσού ως καταφύγιο και αποθήκευση αξίας είναι ιδιαίτερης σημασίας, καθώς ενισχύει την εμπιστοσύνη στη χώρα και υποστηρίζει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα».
Άλλοι αξιωματούχοι το έθεσαν πιο ωμά.
«Είναι σημάδι επικείμενων πολέμων», ανέφερε στο Politico ένας Ευρωπαίος κεντρικός τραπεζίτης.
Οικονομική αβεβαιότητα
Δεν είναι μόνο ο φόβος εχθροπραξιών και κυρώσεων, αλλά και η αποτυχημένη αξιοπιστία των κρατών που οικοδόμησαν τη μεταπολεμική παγκόσμια οικονομική τάξη πραγμάτων.
Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρώπη εργάζονται κάτω από αυξανόμενα βάρη χρέους που φαίνονται μη βιώσιμα μακροπρόθεσμα, όπως τόνισε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην ετήσια συνεδρίασή του.
Με το αμερικανικό χρέος τώρα στο 124% του ΑΕΠ και αυξάνεται γρήγορα, σημείωσε η Thomas της Goldman, «πολλές κεντρικές τράπεζες έχουν το μεγαλύτερο μέρος των αποθεματικών τους σε αμερικανικά ομόλογα και ευλόγως ανησυχούν όλο και περισσότερο για την έκθεσή τους σε δημοσιονομικούς κινδύνους στη χώρα».
Οικονομικός εκφοβισμός
Αυτό έχει ανυπολόγιστες συνέπειες για έναν αναπτυσσόμενο κόσμο που έχει από καιρό αγανακτήσει με αυτό που θεωρεί οικονομικό εκφοβισμό, σημείωσε ο αναλυτής της TS Lombard, Davide Oneglia.
Η ιδέα είναι «να διαφοροποιήσουμε σιγά σιγά τα διεθνή αποθέματα μακριά από ό,τι παραμένει πολύ μεγάλο κτήμα περιουσιακών στοιχείων που βασίζονται σε δολάρια», δήλωσε ο Mohamed El-Erian, πρώην επικεφαλής του κολοσσού διαπραγμάτευσης ομολόγων Pimco.
Το δολάριο εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει περίπου το 58% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων, καθιστώντας το απολύτως απαραίτητο για κάθε είδους διασυνοριακό εμπόριο, αλλά αυτό είναι χαμηλότερο από περίπου 65% μόλις πριν από μια δεκαετία.
Και η ουδετερότητα του χρυσού τον καθιστούν κατάλληλη «άγκυρα» για ένα παράλληλο χρηματοπιστωτικό σύστημα που εξακολουθεί να χτίζεται: αυτό που οι ΗΠΑ δεν θα μπορέσουν να κυριαρχήσουν ή να χειραγωγήσουν.
Αργή αφύπνιση
Οι δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν μόλις σιγά-σιγά αντιληφθεί τον κίνδυνο.
Μιλώντας στην Ουάσιγκτον στην ετήσια συνεδρίαση του ΔΝΤ τον Οκτώβριο, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Christine Lagarde σημείωσε ότι «η Κίνα αγοράζει χρυσό όσο ποτέ άλλοτε» και μουρμούρισε σκοτεινά για τις προσπάθειες να «σπρώξει άλλα νομίσματα».
«Ο ρόλος ενός νομίσματος δεν πρέπει ποτέ να θεωρείται δεδομένος», προειδοποίησε.
Ωστόσο, όταν επέστρεψε στην Ευρώπη, ακουγόταν πιο χαλαρή, λέγοντας στη Le Monde την περασμένη εβδομάδα ότι το δολάριο δεν θα εκθρονιστεί από τη ζωή.
Αυτό μπορεί εν μέρει να οφείλεται σε στοιχεία από τη σύνοδο κορυφής του περασμένου μήνα των αποκαλούμενων BRICS+, μιας χαλαρής ομάδας αναδυόμενων δυνάμεων που συγκροτούνται από την Κίνα και τη Ρωσία.
Ενώ οι συναντήσεις των BRICS έχουν συχνά δημιουργήσει ρητορική κατά του δολαρίου, το ανακοινωθέν της τελευταίας συνόδου κορυφής επικεντρώθηκε στα κακά των αμερικανικών κυρώσεις, αλλά κατά τα άλλα έριξε το βάρος της στη μεταρρύθμιση των υφιστάμενων θεσμών όπως το ΔΝΤ.
"Ενώ αυτές είναι... ξεχωριστές προσπάθειες", είπε ο El- Erian, "μπορούν να χρησιμεύσουν για να διαβρώσουν σιγά σιγά την απόλυτη κυριαρχία του δολαρίου και του συστήματος πληρωμών σε δολάρια".
Στο περιθώριο
Θα είναι μια μακρά επανεξισορρόπηση. Ενώ οι προηγμένες οικονομίες διατηρούν έως και το 70% των αποθεμάτων τους σε χρυσό, οι κεντρικές τράπεζες BRICS διατηρούν συνήθως περίπου το 10%, με το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου σε δολάρια.
Αυτό σημαίνει ότι είναι πιθανό να παραμείνουν αγοραστές χρυσού μακροπρόθεσμα, ακόμη και αν - όπως συμβαίνει σήμερα με τη Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας - μπορούν να αντέξουν όταν πιστεύουν ότι οι τιμές έχουν ανέβει πολύ.
Όμως, οι ιδιώτες επενδυτές του κόσμου, όπως συχνά, τους ακολουθούν.
Παραδοσιακά, οι τιμές του χρυσού συσχετίζονται με τα επιτόκια της κεντρικής τράπεζας.
Όταν οι αποδόσεις των αποταμιεύσεων και των ομολόγων έχουν αυξηθεί, όπως και από το 2022, ο χρυσός κινείται συνήθως προς την αντίθετη κατεύθυνση επειδή δεν προσφέρει αποδόσεις.
Αλλά αυτή τη φορά φαίνεται να είναι διαφορετική. Οι τιμές του χρυσού αυξήθηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου που οι κεντρικές τράπεζες αύξαναν τα επιτόκια — και έχουν αυξηθεί ακόμη πιο γρήγορα καθώς η Federal Reserve και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα άρχισαν να μειώνουν.
"Παραδοσιακά δεν θα το είχαμε λάβει υπόψη μας", δήλωσε ο David Wilson, διευθυντής στρατηγικής εμπορευμάτων στη γαλλική τράπεζα BNP Paribas.
«Αλλά είναι προφανές ότι η δραστηριότητα της κεντρικής τράπεζας έχει τροφοδοτήσει τον ψυχισμό των κερδοσκοπικών επενδυτών.
Αν βλέπουν τις κεντρικές τράπεζες να αγοράζουν χρυσό, λένε «θα έπρεπε να αγοράζουμε κι εμείς».
Σύμφωνα με στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από την αμερικανική Commodity Futures Trading Commission, το καθαρό ποσό των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης χρυσού που κατέχουν οι συμμετέχοντες στην αγορά - ένας πρόχειρος δείκτης για την αγορά επενδυτών - έχει υπερτριπλασιαστεί τους τελευταίους 12 μήνες, παρόλο που - όπως σημείωσε ο Wilson της BNP - οι αγορές από τις κεντρικές τράπεζες σαφώς μειώθηκαν φέτος.
Το καθαρό κερδοσκοπικό ενδιαφέρον βρίσκεται τώρα μόνο λίγο κάτω από το επίπεδο ρεκόρ που παρατηρήθηκε στην αρχή της πανδημίας.
«Ο τελευταίος πόρος»
Όπως και στο παρελθόν, ο τρέχων αγώνας για τον χρυσό υποδηλώνει αυξημένη επιθυμία για αξιοπιστία εν μέσω αβεβαιότητας και εξασθενημένης εμπιστοσύνης στους θεσμούς, λένε οι αναλυτές.
«Σε περιόδους κρίσης οι άνθρωποι συρρέουν στον χρυσό», δήλωσε ο Krishan Gopaul, ανώτερος αναλυτής στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Χρυσού.
«Είναι ένα παγκόσμιο περιουσιακό στοιχείο που οι άνθρωποι εκτιμούν και ξέρουν ότι θα γίνει αποδεκτό από τους άλλους».
Και αυτή η αξία αυξάνεται παράλληλα με τις αμφιβολίες για την αξία άλλων περιουσιακών στοιχείων, ακόμη και του παντοδύναμου δολαρίου.
«Ο χρυσός είναι σύμβολο εμπιστοσύνης εδώ και 3.000 χρόνια», δήλωσε ο Salvatore Rossi, ιστορικός και πρώην υποδιοικητής της Τράπεζας της Ιταλίας.
«Οι ράβδοι χρυσού για τις κεντρικές τράπεζες είναι σαν το παλιό χρυσό ρολόι του παππού για μια οικογένεια: είναι ο τελευταίος πόρος, αυτός που δεν θα πουλάς, αλλά όλοι ξέρουν ότι τον έχεις».
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών