Άρθρο του κ. Παναγιώτη K. Αβραμίδη, Επίκουρου Καθηγητή Χρηματοοικονομικής και Ακαδημαϊκού Διευθυντή του MSc in Risk Management στο ALBA Graduate Business School at The American College of Greece.
Η διαχείριση των κόκκινων δανείων αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση για τις Ελληνικές τράπεζες.
Μετά από μια παρατεταμένη ύφεση της οικονομίας είναι αναμενόμενο κάποια δάνεια να σταματήσουν να εξυπηρετούνται εξαιτίας της οικονομικής αδυναμίας των οφειλετών. Ωστόσο, παράλληλα με τους οφειλέτες σε αδυναμία, οι τράπεζες αντιμετωπίζουν μια διαφορετική κατηγορία κόκκινων δανείων, αυτή των στρατηγικών κακοπληρωτών. Ο όρος χρησιμοποιείται για να υπογραμμίσει ότι οι συγκεκριμένοι οφειλέτες επιλέγουν την ασυνέπεια ως στρατηγική παρά από ανάγκη. Σε πρόσφατη μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος και του ALBA Graduate Business School, το ποσοστό των στρατηγικών κακοπληρωτών στα επιχειρηματικά δάνεια εκτιμάται στο 20%, με δυσμενές συνέπειες για την λειτουργία του τραπεζικού συστήματος.
Η συμπεριφορά των στρατηγικών κακοπληρωτών είναι γνωστή στην βιβλιογραφία και ως ηθικός κίνδυνος. Η χρήση του όρου «ηθικός» υποδηλώνει ότι η στρατηγική ασυνέπεια παραβιάζει ηθικούς νόμους, κανόνες ή πρότυπα. Ωστόσο, κάποιοι ακαδημαϊκοί αμφισβητούν την άποψη αυτή και ισχυρίζονται ότι εάν η αξία του σπιτιού πέσει κάτω από την αξία του δανείου τότε η στάση πληρωμών είναι μια απόλυτα λογική απόφαση στα πλαίσια της σύγχρονης οικονομικής θεωρίας όπου κάθε μέλος της προσπαθεί να μεγιστοποιήσει την προσωπική του ωφέλεια. Προχωρούν μάλιστα και ένα βήμα παραπέρα λέγοντας ότι «η δανειακή σύμβαση είναι ένα απλό νομικό έγγραφο όχι μια ιερή υπόσχεση. Γιατί δεν χρησιμοποιείται ο όρος ηθικός κίνδυνος όταν κάποιος δεχθεί μια καλύτερη προσφορά για το κινητό του και σπάσει το συμβόλαιό του με τον πάροχο?»
Ας δεχθούμε ότι όλες οι ζημιές, ακόμα και από τα δάνεια των στρατηγικών κακοπληρωτών, είναι μέρος του επιχειρηματικού ρίσκου που θα πρέπει να πάρουν οι τράπεζες. Αυτό σημαίνει ότι έχουν το δικαίωμα να αναπροσαρμόσουν την πιστωτική πολίτική τους ανάλογα με τους κινδύνους. Στη πράξη αυτό συνεπάγεται υψηλότερα επιτόκια δανεισμού, μεγαλύτερο ποσοστό προκαταβολής αλλά και περιορισμό των πιστώσεων μόνο σε πελάτες με υψηλό αξιόχρεο. Στη πραγματικότητα αυτοί που θα πληρώσουν το λογαριασμό των κόκκινων δανείων, μαζί βέβαια με τους μετόχους, θα είναι οι πελάτες, ιδιαίτερα οι πιο αδύναμοι οικονομικά. Επομένως, η απόφαση της αθέτησης πληρωμών ως στρατηγική επιλογή πλήττει την ίδια την κοινωνία και ειδικά αυτούς που έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη. Με άλλα λόγια, η συμπεριφορά των στρατηγικών κακοπληρωτών ουσιαστικά μοιάζει με πράξη που παραβιάζει τους ηθικούς κανόνες αφού προσβάλει τα αδύναμα στρώματα της κοινωνίας στερώντας τους χρήσιμους οικονομικούς πόρους.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να αποτρέψουμε τέτοιες συμπεριφορές?
Η προφανής λύση είναι να χρησιμοποιήσουν οι τράπεζες όλες τις διαθέσιμες πηγές και να διασταυρώσουν ποιοι εκμεταλλεύονται το νομικό πλαίσιο και την κοινωνική ευαισθησία, και να προχωρήσουν στις κατάλληλες νομικές διαδικασίες. Σίγουρα μια τέτοια εξέλιξη θα λειτουργούσε παραδειγματικά και θα υπενθύμιζε στους στρατηγικούς κακοπληρωτές ότι οι πράξεις τους θα έχουν κόστος.
Ωστόσο πρόσφατες ακαδημαϊκές μελέτες δείχνουν ότι πέρα από τα οικονομικά οφέλη, τα κίνητρα των στρατηγικών κακοπληρωτών είναι και συναισθηματικά. Συγκεκριμένα, διακατέχονται από αισθήματα όπως θυμό και έλλειψη εμπιστοσύνης. Η αντιμετώπισή τους απαιτεί την ανοικοδόμηση της σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ πελάτη και τράπεζας. Για να το πετύχουν, οι τράπεζες θα πρέπει να επανασχεδιάσουν τις αξίες τους με κέντρο τον πελάτη, την κατανόηση και εξυπηρέτηση των αναγκών του. Σε μια εποχή που όλα γίνονται γρήγορα, αυτόματα και τυποποιημένα, η προσωπική επαφή με τον πελάτη, φαντάζει ως περιττό κόστος. Είναι όμως η πιο αποτελεσματική μέθοδος για να “κερδίσουν” οι τράπεζες την κοινωνία.
Το εάν τελικά υπάρχει ηθική στον ηθικό κίνδυνο ίσως να είναι ένα ρητορικό ερώτημα κατάλληλο για τους φιλόσοφους παρά για τους οικονομολόγους. Αλλά το κοινωνικό κόστος από συμπεριφορές όπως των στρατηγικών κακοπληρωτών είναι πραγματικό και απαιτεί λύσεις. Η οικονομία της αγοράς έχει θεμελιωθεί πάνω στην αρχή ότι η επιδίωξη του προσωπικού κέρδους επιφέρει έμμεσα οφέλη και για την κοινωνία ως σύνολο. Ο ηθικός κίνδυνος αποτελεί την σημαντικότερη απειλή για την οικονομία της αγοράς επειδή κλονίζει ετούτη την αρχή. Μέχρι να επαναφέρουμε την ηθική, το οικοδόμημα των σύγχρονων οικονομιών θα βρίσκεται σε κίνδυνο.
www.bankingnews.gr
Μετά από μια παρατεταμένη ύφεση της οικονομίας είναι αναμενόμενο κάποια δάνεια να σταματήσουν να εξυπηρετούνται εξαιτίας της οικονομικής αδυναμίας των οφειλετών. Ωστόσο, παράλληλα με τους οφειλέτες σε αδυναμία, οι τράπεζες αντιμετωπίζουν μια διαφορετική κατηγορία κόκκινων δανείων, αυτή των στρατηγικών κακοπληρωτών. Ο όρος χρησιμοποιείται για να υπογραμμίσει ότι οι συγκεκριμένοι οφειλέτες επιλέγουν την ασυνέπεια ως στρατηγική παρά από ανάγκη. Σε πρόσφατη μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος και του ALBA Graduate Business School, το ποσοστό των στρατηγικών κακοπληρωτών στα επιχειρηματικά δάνεια εκτιμάται στο 20%, με δυσμενές συνέπειες για την λειτουργία του τραπεζικού συστήματος.
Η συμπεριφορά των στρατηγικών κακοπληρωτών είναι γνωστή στην βιβλιογραφία και ως ηθικός κίνδυνος. Η χρήση του όρου «ηθικός» υποδηλώνει ότι η στρατηγική ασυνέπεια παραβιάζει ηθικούς νόμους, κανόνες ή πρότυπα. Ωστόσο, κάποιοι ακαδημαϊκοί αμφισβητούν την άποψη αυτή και ισχυρίζονται ότι εάν η αξία του σπιτιού πέσει κάτω από την αξία του δανείου τότε η στάση πληρωμών είναι μια απόλυτα λογική απόφαση στα πλαίσια της σύγχρονης οικονομικής θεωρίας όπου κάθε μέλος της προσπαθεί να μεγιστοποιήσει την προσωπική του ωφέλεια. Προχωρούν μάλιστα και ένα βήμα παραπέρα λέγοντας ότι «η δανειακή σύμβαση είναι ένα απλό νομικό έγγραφο όχι μια ιερή υπόσχεση. Γιατί δεν χρησιμοποιείται ο όρος ηθικός κίνδυνος όταν κάποιος δεχθεί μια καλύτερη προσφορά για το κινητό του και σπάσει το συμβόλαιό του με τον πάροχο?»
Ας δεχθούμε ότι όλες οι ζημιές, ακόμα και από τα δάνεια των στρατηγικών κακοπληρωτών, είναι μέρος του επιχειρηματικού ρίσκου που θα πρέπει να πάρουν οι τράπεζες. Αυτό σημαίνει ότι έχουν το δικαίωμα να αναπροσαρμόσουν την πιστωτική πολίτική τους ανάλογα με τους κινδύνους. Στη πράξη αυτό συνεπάγεται υψηλότερα επιτόκια δανεισμού, μεγαλύτερο ποσοστό προκαταβολής αλλά και περιορισμό των πιστώσεων μόνο σε πελάτες με υψηλό αξιόχρεο. Στη πραγματικότητα αυτοί που θα πληρώσουν το λογαριασμό των κόκκινων δανείων, μαζί βέβαια με τους μετόχους, θα είναι οι πελάτες, ιδιαίτερα οι πιο αδύναμοι οικονομικά. Επομένως, η απόφαση της αθέτησης πληρωμών ως στρατηγική επιλογή πλήττει την ίδια την κοινωνία και ειδικά αυτούς που έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη. Με άλλα λόγια, η συμπεριφορά των στρατηγικών κακοπληρωτών ουσιαστικά μοιάζει με πράξη που παραβιάζει τους ηθικούς κανόνες αφού προσβάλει τα αδύναμα στρώματα της κοινωνίας στερώντας τους χρήσιμους οικονομικούς πόρους.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να αποτρέψουμε τέτοιες συμπεριφορές?
Η προφανής λύση είναι να χρησιμοποιήσουν οι τράπεζες όλες τις διαθέσιμες πηγές και να διασταυρώσουν ποιοι εκμεταλλεύονται το νομικό πλαίσιο και την κοινωνική ευαισθησία, και να προχωρήσουν στις κατάλληλες νομικές διαδικασίες. Σίγουρα μια τέτοια εξέλιξη θα λειτουργούσε παραδειγματικά και θα υπενθύμιζε στους στρατηγικούς κακοπληρωτές ότι οι πράξεις τους θα έχουν κόστος.
Ωστόσο πρόσφατες ακαδημαϊκές μελέτες δείχνουν ότι πέρα από τα οικονομικά οφέλη, τα κίνητρα των στρατηγικών κακοπληρωτών είναι και συναισθηματικά. Συγκεκριμένα, διακατέχονται από αισθήματα όπως θυμό και έλλειψη εμπιστοσύνης. Η αντιμετώπισή τους απαιτεί την ανοικοδόμηση της σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ πελάτη και τράπεζας. Για να το πετύχουν, οι τράπεζες θα πρέπει να επανασχεδιάσουν τις αξίες τους με κέντρο τον πελάτη, την κατανόηση και εξυπηρέτηση των αναγκών του. Σε μια εποχή που όλα γίνονται γρήγορα, αυτόματα και τυποποιημένα, η προσωπική επαφή με τον πελάτη, φαντάζει ως περιττό κόστος. Είναι όμως η πιο αποτελεσματική μέθοδος για να “κερδίσουν” οι τράπεζες την κοινωνία.
Το εάν τελικά υπάρχει ηθική στον ηθικό κίνδυνο ίσως να είναι ένα ρητορικό ερώτημα κατάλληλο για τους φιλόσοφους παρά για τους οικονομολόγους. Αλλά το κοινωνικό κόστος από συμπεριφορές όπως των στρατηγικών κακοπληρωτών είναι πραγματικό και απαιτεί λύσεις. Η οικονομία της αγοράς έχει θεμελιωθεί πάνω στην αρχή ότι η επιδίωξη του προσωπικού κέρδους επιφέρει έμμεσα οφέλη και για την κοινωνία ως σύνολο. Ο ηθικός κίνδυνος αποτελεί την σημαντικότερη απειλή για την οικονομία της αγοράς επειδή κλονίζει ετούτη την αρχή. Μέχρι να επαναφέρουμε την ηθική, το οικοδόμημα των σύγχρονων οικονομιών θα βρίσκεται σε κίνδυνο.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών