Οι προβλέψεις για τις επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης στην ελληνική οικονομία δεν είναι ευοίωνες
Δυσοίωνες προβλέψεις για την οικονομία και την απασχόληση κάνει η ΟΚΕ σε κείμενο παρέμβαση στο οποίο εκτιμά ότι η οικονομία θα διέλθει στα επίπεδα της περιόδου δημοσιονομικής κρίσης των μνημονίων, το κόστος δανεισμού θα αυξηθεί και το χρέος θα υπερβεί το 200% του ΑΕΠ.
Περίπου 230.000 θέσεις εργασίας με το ακραίο και 90.000 με το θετικό σενάριο θα χαθούν εξαιτίας της ύφεσης της οικονομίας που δημιουργεί η κρίση του Κορονοϊού, ενώ οι κλάδοι που θα πληγούν περισσότερο είναι ο τουρισμός, το εμπόριο, η εστίαση, και οι μεταφορές, ενώ υπάρχει και ο βάσιμος φόβος ότι σημαντικό πλήγμα θα δεχτούν οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις συνολικά.
Αυτό επισημαίνει σε παρέμβασή της η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΟΚΕ), που κρίνει τα μέτρα για την οικονομία και τους εργαζόμενους ελλειπή και αποτέλεσμα των συμβιβασμών Βορρά-Νότου.
Ιδιαίτερα θετικά ωστόσο αξιολογείται τόσο η υιοθέτηση της γαλλικής πρότασης για σύσταση χωριστού Ταμείου Αλληλεγγύης για την ανόρθωση της οικονομίας μετά το πέρας της πανδημίας, όσο και η στάση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία επεσήμανε ότι οι ανάγκες είναι πολλαπλάσιες από ό,τι προβλέπει η απόφαση του Eurogroup, δήλωση με την οποία ουσιαστικά νομιμοποίησε μια εκτεταμένη προοπτική χρηματοδότησης.
ΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Οι προβλέψεις για τις επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης στην ελληνική οικονομία δεν είναι ευοίωνες.
Η μεγάλη εξάρτηση της χώρας από τον τομέα των υπηρεσιών τουρισμού, της εστίασης και των μεταφορών και η μειωμένη δυνατότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα να διαθέσει ρευστότητα στην αγορά με χαμηλό επιτόκιο, οδηγούν στην εκτίμηση ότι η ελληνική οικονομία θα διέλθει το 2020 (αρχής γενομένης από το β’ τρίμηνο) σε μια περίοδο απότομης ύφεσης, με σημαντικές συνέπειες για την επιχειρηματικότητα και την απασχόληση. Τα στατιστικά/ οικονομετρικά μοντέλα τείνουν να υιοθετούν μια προσέγγιση βαθιάς ύφεσης της ελληνικής οικονομίας, με μεγάλες αποκλίσεις ως προς το μέγιστο και ελάχιστο όριο (από -5% έως και -18%). Είναι χαρακτηριστικό πως το ΔΝΤ προβλέπει ύφεση της τάξης του -10%, ενώ πριν την πανδημία του κορωνοϊού, οι εκτιμήσεις για την Ελλάδα ήταν για ανάπτυξη 3% το 2020. Στο εφιαλτικό σενάριο του ΟΟΣΑ η ύφεση μπορεί να αγγίξει το 30%. Σύμφωνα με την επίσημη επικαιροποιημένη εκδοχή του Υπουργείου Οικονομικών, η πτώση στο ΑΕΠ για το 2020 εκτιμάται ότι μπορεί να ανέλθει έως και το 10%, πρόβλεψη που αποτυπώνεται και στην έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του κράτους στη Βουλή .
Όσον αφορά την απασχόληση, στη βάση των στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ ο ένας στους τέσσερεις εργαζόμενους είναι σε αναστολή εργασίας (και συγκεκριμένα 1.063.098 εργαζόμενοι σε σύνολο 4.178.199 ήτοι το 25.4% των εργαζομένων), κυρίως στους κλάδους: καταλυμάτων, αθλητισμού, εκπαίδευσης και εστίασης. Η ανεργία σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ εκτιμάται ότι θα εκτιναχθεί στο 22,3%, από 17,3% που ήταν το 2019, σε ό,τι αφορά δε το 2021 παρά το ότι το Ταμείο προβλέπει ότι η ελληνική οικονομία θα κινηθεί με ανάπτυξη 5,1%, η ανεργία εκτιμάται ότι θα παραμείνει σε υψηλό επίπεδο, και συγκεκριμένα στο 19%. Επομένως μέσα στους επόμενους μήνες θα χαθούν περίπου 235.000 θέσεις εργασίας και παρά την υποχώρηση του ποσοστού ανεργίας το 2021- πάντα με το καλό σενάριο- η πανδημική κρίση θα δημιουργήσει 95.000 νέους ανέργους.
Το πρόβλημα γίνεται, δε, εντονότερο, καθώς η ανεργία στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της μνημονιακής περιόδου απέκτησε δομικά χαρακτηριστικά- εξ ου και τα πολύ υψηλά ποσοστά μακροχρόνια ανέργων- κάτι που σημαίνει ότι οι θέσεις εργασίας που χάνονται, αναπληρώνονται με πολύ δυσκολία.
Από την άλλη πλευρά, το δημόσιο χρέος αναμένεται να επανέλθει στα επίπεδα της περιόδου της δημοσιονομικής κρίσης και ίσως να τα υπερβεί (προβολή για πάνω από 200% ΑΕΠ). Το γεγονός αυτό ενδεχόμενα να σηματοδοτεί υψηλότερο κόστος δανεισμού από τις αγορές και συνακόλουθα περιορισμένη δυνατότητα του δημόσιου τομέα να επανατροφοδοτήσει την επανεκκίνηση της οικονομίας, είτε μέσω δημόσιων επενδύσεων, είτε μέσω τόνωσης της εγχώριας ζήτησης.
Στον πρωτογενή τομέα αναμένεται να προκύψουν ευκαιρίες υποκατάστασης αγαθών, λόγω της μειωμένης εισαγωγικής ικανότητας, αλλά είναι πιθανό να προκύψουν και απώλειες εξ αιτίας του υψηλότερου κόστους συναλλαγών και των καθυστερήσεων στις διαδικασίες μεταφορών των νωπών προϊόντων εκτός της ελληνικής επικράτειας. Μάλιστα, οι τάσεις προστατευτισμού διεθνώς αναμένεται να διευρυνθούν.
Στο δευτερογενή τομέα και τη μεταποίηση, οι απώλειες συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με τη μείωση των εξαγωγών, οι οποίες τα τελευταία χρόνια επέδειξαν ανθεκτικότητα. Ο κλάδος επεξεργασίας τροφίμων ενδεχόμενα να αυξήσει το μερίδιο του στη εγχώρια αγορά, όπως και η φαρμακοβιομηχανία, ενώ στον τομέα της ενέργειας η μείωση των διεθνών τιμών πετρελαίου και η αναδιάρθρωση της εσωτερικής αγοράς, κατ’ εφαρμογής της Πράσινης Συμφωνίας, θα μεταβάλλει το μίγμα παραγωγής ενέργειας.
Εκτός από τις υπηρεσίες του τουριστικού τομέα, αναμένεται επίσης υποχώρηση στο σύνολο του τομέα των υπηρεσιών και του εμπορίου (με εξαίρεση, ως ένα βαθμό, στις δραστηριότητες του ηλεκτρονικού εμπορίου), καθώς και στον τομέα του real estate, ο οποίος τροφοδότησε την υπέρβαση της στασιμότητας και ενίσχυσε τις εισροές στην οικονομία τα τελευταία 3 χρόνια (άνοδος του τομέα κατασκευών, αύξηση τιμών ακινήτων, σταθεροποίηση φορολογικών εσόδων από περιουσία).
Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση, παράλληλα με τα μέτρα αντιμετώπισης των σοβαρών υγειονομικών κινδύνων, υιοθέτησε στην πρώτη φάση της πανδημικής κρίσης ένα ευρύ φάσμα παρεμβάσεων στο σκέλος της οικονομικής πολιτικής για την προστασία και στήριξη των πληττόμενων επιχειρήσεων και των εργαζομένων. Από την αρχή της κρίσης ως τα μέσα Απριλίου, συνολικά εκδόθηκαν πέντε (5) Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου, πάνω από 80 Υπουργικές και Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις και εγκύκλιοι που ρυθμίζουν το πλαίσιο άσκησης των οικονομικών δραστηριοτήτων κατά το διάστημα της κρίσης.
Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ
Οι κοινωνικοί εταίροι αξιολογώντας ως αναγκαία για την δημόσια υγεία την λήψη των μέτρων περιορισμού της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, επισημαίνουν τις επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης στην εθνική οικονομία, και συγκεκριμένα στο ΑΕΠ, την απασχόληση το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος. Πιο συγκεκριμένα, οι αλλαγές στην αγορά εργασίας θα είναι σημαντικές (εκτίναξη της ανεργίας, σημαντική επέκταση της τηλεργασίας, αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις).
Μεταξύ των προτάσεων των κοινωνικών εταίρων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημικής κρίσης στην αγορά εργασίας περιλαμβάνονται η αναγκαιότητα:
1. προγραμμάτων επιδότησης της εργασίας και όχι μόνον, ή κυρίως, της ανεργίας διαμόρφωσης μίας αποτελεσματικής πολιτικής απασχόλησης και ενός πλαισίου προστασίας των θέσεων απασχόλησης, των θέσεων παραγωγικής εργασίας αλλά και των εργαζόμενων που βρίσκονται σε επισφάλεια, ή έχει μεταβληθεί το καθεστώς εργασίας τους (τηλεργασία, μεταβολές στις βάρδιες)
2. άμεσης συμπλήρωσης του ρυθμιστικού πλαισίου για την τηλεργασία (ψήφιση νέου ρυθμιστικού πλαισίου για την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζόμενων και τη διασαφήνιση των υποχρεώσεων παροχής εξ αποστάσεως εργασίας) και η θέσπιση ελέγχων για την εξ αποστάσεως εργασία (νέες λειτουργίες του ΣΕΠΕ), σύμφωνα με τις σύγχρονες και καλές ευρωπαϊκές πρακτικές
3. διεύρυνσης, τουλάχιστον για ένα εύλογο διάστημα, των δικαιούχων επιδοματικής στήριξης, ώστε να συμπεριλαμβάνονται και οι μακροχρόνια άνεργοι, ή να μην αποκλείονται οι πολύ χαμηλά αμειβόμενοι, με ποσά που θα είναι αναλογικά προς το πλήθος των προστατευόμενων τέκνων κάθε οικογένειας και ιδιαίτερη προσαύξηση για τις πολύτεκνες οικογένειες.
4. ειδικής μέριμνας για τους εργαζόμενους στον τουριστικό τομέα, με έμφαση στους εποχικά εργαζόμενους, ώστε να αμβλυνθούν οι εισοδηματικές απώλειες από τη συρρίκνωση της απασχόλησης στον τουρισμό.
5. διεύρυνσης των προγραμμάτων για τη στήριξη των εργαζόμενων γονέων και των ηλικιωμένων ατόμων, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες των οικογενειών με βάση το πλήθος των παιδιών τους και ακόμη περισσότερο των πολύτεκνων οικογενειών, στον τομέα για παράδειγμα, της τηλεκπαίδευσης, της τηλεϊατρικής κ.λπ.
6. αξιοποίησης κεφαλαίων της Ε.Ε για την στήριξη των κρατών-μελών στην προσπάθεια τους να διασφαλίσουν οικονομική και εισοδηματική στήριξη για τους εργαζόμενους που έμειναν άνεργοι, ή διακόπηκε η εργασία τους, συμπεριλαμβανομένων των αυτοαπασχολούμενων και των εργαζόμενων με άτυπες μορφές απασχόλησης.
Πληγέντες κλάδοι
Όσον αφορά τους κλάδους που θα πληγούν περισσότερο, όπως επισημαίνεται είναι ο τουρισμός, το εμπόριο, η εστίαση, και οι μεταφορές, ενώ υπάρχει και ο βάσιμος φόβος ότι σημαντικό πλήγμα θα δεχτούν οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις συνολικά, δεδομένου ότι χαρακτηρίζονται από περιορισμένη πρόσβαση στη ρευστότητα. Μεσοπρόθεσμα, οι κλάδοι αυτοί αναμένεται να παρουσιάσουν σημαντικό βαθμό αναδιάρθρωσης ως προς το είδος και τη μορφή των παρεχόμενων υπηρεσιών. Είναι προφανές ότι το γεγονός αυτό θα δημιουργήσει νέα κόστη προσαρμογής/μετάβασης για τις επιχειρήσεις, τα οποία θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν με ευνοϊκούς όρους από το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Στην Ευρώπη οι εκτιμώμενες απώλειες εσόδων είναι > 50% για τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια, 80% για τα πρακτορεία και τους tour operators και 90% για τις αεροπορικές εταιρείες και τις κρουαζιέρες. Η Επιτροπή Μεταφορών και Τουρισμού κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταρτίσει ένα Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης για να βοηθήσει τον τουριστικό τομέα να ξεπεράσει την κρίση και στις 22 Απριλίου η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ανακοίνωσε τη σύσταση σχετικής Επιτροπής.
Παράλληλα, είναι σαφές ότι η διατήρηση των θέσεων εργασίας σε υπολειτουργούσες επιχειρήσεις θα αποτελέσει δύσκολη άσκηση μεσοπρόθεσμα, ειδικά αν επιβεβαιωθούν τα σενάρια υψηλότερης ύφεσης.
Σύμφωνα με τις θέσεις των κοινωνικών εταίρων χρειάζονται επιπρόσθετα παρεμβάσεις πολιτικής που θα στοχεύουν:
1. στον ανασχεδιασμό του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας, ώστε να μην εξαρτάται υπέρμετρα από έναν μόνον πυλώνα που είναι, εκ των πραγμάτων, εκτεθειμένος σε μη προβλέψιμες εξωγενείς απειλές
2. στην ενεργοποίηση εργαλείων άμεσης χρηματοδότησης επενδύσεων και με τη μορφή επιχορηγήσεων, κάλυψης υποχρεώσεων και αναδιάρθρωσης των ιδιωτικών χρεών προς το δημόσιο και τις τράπεζες, με παράλληλες φορολογικές ελαφρύνσεις (μείωση ΦΠΑ, ΕΝΦΙΑ, τέλους επιτηδεύματος, έκτακτης εισφοράς αλληλεγγύης, άλλων ειδικών τελών)
3. στην επιστροφή, υπό προϋποθέσεις, της προκαταβολής του φόρου του έτους
4. ειδικά για τον τουριστικό τομέα προτείνεται μείωση του ΦΠΑ στο 6% στη διαμονή, στο 13 % στο σύνολο της εστίασης, στο 13% για τις εγχώριες μεταφορές (αεροπορικώς-ακτοπλοϊκώς), στο 13% για τις υπηρεσίες τουρισμού και απάλειψη του φόρου διαμονής για τα τουριστικά καταλύματα. Για τον θαλάσσιο τουρισμό προτείνεται η υπαγωγή του σε μειωμένο ΦΠΑ ανάλογο με τον ΦΠΑ στη διαμονή.
5. στην ενίσχυση του εσωτερικού τουρισμού με επέκταση των προγραμμάτων κοινωνικού τουρισμού
6. στην προώθηση του ιατρικού τουρισμού, ώστε να αξιοποιηθούν οι επενδύσεις στον τομέα της υγείας σε περιόδους που υπάρχει χαμηλή πίεση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας
7. στη βελτίωση των υποδομών (οδικό δίκτυο, ύδρευση- αποχέτευση, λιμενικές εγκαταστάσεις, νοσοκομειακή υποδομή) της χώρας σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση και με αξιοποίηση ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων, ώστε να τονωθούν οι τοπικές οικονομίες και να βελτιωθεί η τουριστική τους εικόνα
8. στη χρηματοδότηση δράσεων ψηφιακού μετασχηματισμού των επιχειρήσεων εστίασης και του κλάδου τροφίμων, με λιγότερη έμφαση στο σκέλος των υπηρεσιών εστίασης και περισσότερη στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες/ παραγγελίες.
9. στην ενίσχυση του ψηφιακού μετασχηματισμού των μικρών και πολύ μικρών εμπορικών επιχειρήσεων, καθώς ένας μικρός αριθμός από αυτές έχει δυνατότητα διενέργειας ηλεκτρονικών συναλλαγών
10. στη χρηματοδοτική στήριξη του αγροτικού τομέα για τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας και την υποκατάσταση των εισαγωγών από την εγχώρια παραγωγή
11. στην ενδυνάμωση της σχέσης μεταξύ τουρισμού – εστίασης – αγροδιατροφικού τομέα με στόχο την ανάπτυξη συνεργιών, με ανταγωνιστικούς όρους, σε όφελος της τοπικής/εγχώριας παραγωγής
12. στην ανάπτυξη και ενίσχυση της αλυσίδας αξίας μεταξύ παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίου
13. στην κινητοποίηση ορισμένων κλάδων (κλάδοι καλλυντικών, μεταποίησης ρούχων) για παραγωγή υγειονομικού υλικού αναγκαίου για την αντιμετώπιση ενός νέου κύματος κρουσμάτων
14. στην ανάπτυξη συνεργιών στον τομέα ιατρικής/ φαρμάκων
15. στην ενθάρρυνση των επιχειρήσεων όσον αφορά την εξοικείωση τους με τις ηλεκτρονικές μορφές συναλλαγών και το ηλεκτρονικό εμπόριο και στην παροχή κινήτρων στις επιχειρήσεις για κοινοπρακτικά/ συνεργατικά σχήματα και συμμετοχή σε αλυσίδες αξίας για την διατήρηση των θέσεων εργασίας
16. στη χρηματοδότηση της έρευνας σε κλάδους σχετιζόμενους με τον τομέα υγείας.
17. στην αξιοποίηση της θετικής αναβάθμισης του ονόματος της χώρας (Rebranding) προς κάθε κατεύθυνση: επενδυτικό κοινό, τουριστικές αγορές, επιστημονικό δυναμικό, Έλληνες που ξενιτεύτηκαν στην κρίση (brain drainers).
Επιπρόσθετα σημειώνεται ότι ο τομέας μεταποίησης θα πρέπει να υποστηριχθεί ώστε να εξακολουθήσει να συντηρεί το επίπεδο παραγωγής του τουλάχιστο στο 65-70% της παραγωγικής του δυναμικότητας. Η προσαρμογή του κόστους ενέργειας για τη βιομηχανία, αλλά και η κινητοποίηση των προγραμματισμένων επενδύσεων σε υποδομές (πχ έργα μετρό, αεροδρόμια, λιμάνια, μαρίνες) μπορούν να συμβάλλουν στη διατήρηση της προστιθέμενης αξίας του κλάδου. Παράλληλα, θα πρέπει να δοθεί βάρος στην παραγωγή διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών αλλά –στο μέτρο του δυνατού– και στην εγχώρια παραγωγή υποκατάστασης εισαγωγών, με όρους διεθνούς ανταγωνιστικότητας.
Αντώνης Βασιλόπουλος
antonpaper@yahoo.com
www.bankingnews.gr
Περίπου 230.000 θέσεις εργασίας με το ακραίο και 90.000 με το θετικό σενάριο θα χαθούν εξαιτίας της ύφεσης της οικονομίας που δημιουργεί η κρίση του Κορονοϊού, ενώ οι κλάδοι που θα πληγούν περισσότερο είναι ο τουρισμός, το εμπόριο, η εστίαση, και οι μεταφορές, ενώ υπάρχει και ο βάσιμος φόβος ότι σημαντικό πλήγμα θα δεχτούν οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις συνολικά.
Αυτό επισημαίνει σε παρέμβασή της η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΟΚΕ), που κρίνει τα μέτρα για την οικονομία και τους εργαζόμενους ελλειπή και αποτέλεσμα των συμβιβασμών Βορρά-Νότου.
Ιδιαίτερα θετικά ωστόσο αξιολογείται τόσο η υιοθέτηση της γαλλικής πρότασης για σύσταση χωριστού Ταμείου Αλληλεγγύης για την ανόρθωση της οικονομίας μετά το πέρας της πανδημίας, όσο και η στάση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία επεσήμανε ότι οι ανάγκες είναι πολλαπλάσιες από ό,τι προβλέπει η απόφαση του Eurogroup, δήλωση με την οποία ουσιαστικά νομιμοποίησε μια εκτεταμένη προοπτική χρηματοδότησης.
ΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Οι προβλέψεις για τις επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης στην ελληνική οικονομία δεν είναι ευοίωνες.
Η μεγάλη εξάρτηση της χώρας από τον τομέα των υπηρεσιών τουρισμού, της εστίασης και των μεταφορών και η μειωμένη δυνατότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα να διαθέσει ρευστότητα στην αγορά με χαμηλό επιτόκιο, οδηγούν στην εκτίμηση ότι η ελληνική οικονομία θα διέλθει το 2020 (αρχής γενομένης από το β’ τρίμηνο) σε μια περίοδο απότομης ύφεσης, με σημαντικές συνέπειες για την επιχειρηματικότητα και την απασχόληση. Τα στατιστικά/ οικονομετρικά μοντέλα τείνουν να υιοθετούν μια προσέγγιση βαθιάς ύφεσης της ελληνικής οικονομίας, με μεγάλες αποκλίσεις ως προς το μέγιστο και ελάχιστο όριο (από -5% έως και -18%). Είναι χαρακτηριστικό πως το ΔΝΤ προβλέπει ύφεση της τάξης του -10%, ενώ πριν την πανδημία του κορωνοϊού, οι εκτιμήσεις για την Ελλάδα ήταν για ανάπτυξη 3% το 2020. Στο εφιαλτικό σενάριο του ΟΟΣΑ η ύφεση μπορεί να αγγίξει το 30%. Σύμφωνα με την επίσημη επικαιροποιημένη εκδοχή του Υπουργείου Οικονομικών, η πτώση στο ΑΕΠ για το 2020 εκτιμάται ότι μπορεί να ανέλθει έως και το 10%, πρόβλεψη που αποτυπώνεται και στην έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του κράτους στη Βουλή .
Όσον αφορά την απασχόληση, στη βάση των στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ ο ένας στους τέσσερεις εργαζόμενους είναι σε αναστολή εργασίας (και συγκεκριμένα 1.063.098 εργαζόμενοι σε σύνολο 4.178.199 ήτοι το 25.4% των εργαζομένων), κυρίως στους κλάδους: καταλυμάτων, αθλητισμού, εκπαίδευσης και εστίασης. Η ανεργία σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ εκτιμάται ότι θα εκτιναχθεί στο 22,3%, από 17,3% που ήταν το 2019, σε ό,τι αφορά δε το 2021 παρά το ότι το Ταμείο προβλέπει ότι η ελληνική οικονομία θα κινηθεί με ανάπτυξη 5,1%, η ανεργία εκτιμάται ότι θα παραμείνει σε υψηλό επίπεδο, και συγκεκριμένα στο 19%. Επομένως μέσα στους επόμενους μήνες θα χαθούν περίπου 235.000 θέσεις εργασίας και παρά την υποχώρηση του ποσοστού ανεργίας το 2021- πάντα με το καλό σενάριο- η πανδημική κρίση θα δημιουργήσει 95.000 νέους ανέργους.
Το πρόβλημα γίνεται, δε, εντονότερο, καθώς η ανεργία στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της μνημονιακής περιόδου απέκτησε δομικά χαρακτηριστικά- εξ ου και τα πολύ υψηλά ποσοστά μακροχρόνια ανέργων- κάτι που σημαίνει ότι οι θέσεις εργασίας που χάνονται, αναπληρώνονται με πολύ δυσκολία.
Από την άλλη πλευρά, το δημόσιο χρέος αναμένεται να επανέλθει στα επίπεδα της περιόδου της δημοσιονομικής κρίσης και ίσως να τα υπερβεί (προβολή για πάνω από 200% ΑΕΠ). Το γεγονός αυτό ενδεχόμενα να σηματοδοτεί υψηλότερο κόστος δανεισμού από τις αγορές και συνακόλουθα περιορισμένη δυνατότητα του δημόσιου τομέα να επανατροφοδοτήσει την επανεκκίνηση της οικονομίας, είτε μέσω δημόσιων επενδύσεων, είτε μέσω τόνωσης της εγχώριας ζήτησης.
Στον πρωτογενή τομέα αναμένεται να προκύψουν ευκαιρίες υποκατάστασης αγαθών, λόγω της μειωμένης εισαγωγικής ικανότητας, αλλά είναι πιθανό να προκύψουν και απώλειες εξ αιτίας του υψηλότερου κόστους συναλλαγών και των καθυστερήσεων στις διαδικασίες μεταφορών των νωπών προϊόντων εκτός της ελληνικής επικράτειας. Μάλιστα, οι τάσεις προστατευτισμού διεθνώς αναμένεται να διευρυνθούν.
Στο δευτερογενή τομέα και τη μεταποίηση, οι απώλειες συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με τη μείωση των εξαγωγών, οι οποίες τα τελευταία χρόνια επέδειξαν ανθεκτικότητα. Ο κλάδος επεξεργασίας τροφίμων ενδεχόμενα να αυξήσει το μερίδιο του στη εγχώρια αγορά, όπως και η φαρμακοβιομηχανία, ενώ στον τομέα της ενέργειας η μείωση των διεθνών τιμών πετρελαίου και η αναδιάρθρωση της εσωτερικής αγοράς, κατ’ εφαρμογής της Πράσινης Συμφωνίας, θα μεταβάλλει το μίγμα παραγωγής ενέργειας.
Εκτός από τις υπηρεσίες του τουριστικού τομέα, αναμένεται επίσης υποχώρηση στο σύνολο του τομέα των υπηρεσιών και του εμπορίου (με εξαίρεση, ως ένα βαθμό, στις δραστηριότητες του ηλεκτρονικού εμπορίου), καθώς και στον τομέα του real estate, ο οποίος τροφοδότησε την υπέρβαση της στασιμότητας και ενίσχυσε τις εισροές στην οικονομία τα τελευταία 3 χρόνια (άνοδος του τομέα κατασκευών, αύξηση τιμών ακινήτων, σταθεροποίηση φορολογικών εσόδων από περιουσία).
Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση, παράλληλα με τα μέτρα αντιμετώπισης των σοβαρών υγειονομικών κινδύνων, υιοθέτησε στην πρώτη φάση της πανδημικής κρίσης ένα ευρύ φάσμα παρεμβάσεων στο σκέλος της οικονομικής πολιτικής για την προστασία και στήριξη των πληττόμενων επιχειρήσεων και των εργαζομένων. Από την αρχή της κρίσης ως τα μέσα Απριλίου, συνολικά εκδόθηκαν πέντε (5) Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου, πάνω από 80 Υπουργικές και Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις και εγκύκλιοι που ρυθμίζουν το πλαίσιο άσκησης των οικονομικών δραστηριοτήτων κατά το διάστημα της κρίσης.
Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ
Οι κοινωνικοί εταίροι αξιολογώντας ως αναγκαία για την δημόσια υγεία την λήψη των μέτρων περιορισμού της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, επισημαίνουν τις επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης στην εθνική οικονομία, και συγκεκριμένα στο ΑΕΠ, την απασχόληση το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος. Πιο συγκεκριμένα, οι αλλαγές στην αγορά εργασίας θα είναι σημαντικές (εκτίναξη της ανεργίας, σημαντική επέκταση της τηλεργασίας, αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις).
Μεταξύ των προτάσεων των κοινωνικών εταίρων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημικής κρίσης στην αγορά εργασίας περιλαμβάνονται η αναγκαιότητα:
1. προγραμμάτων επιδότησης της εργασίας και όχι μόνον, ή κυρίως, της ανεργίας διαμόρφωσης μίας αποτελεσματικής πολιτικής απασχόλησης και ενός πλαισίου προστασίας των θέσεων απασχόλησης, των θέσεων παραγωγικής εργασίας αλλά και των εργαζόμενων που βρίσκονται σε επισφάλεια, ή έχει μεταβληθεί το καθεστώς εργασίας τους (τηλεργασία, μεταβολές στις βάρδιες)
2. άμεσης συμπλήρωσης του ρυθμιστικού πλαισίου για την τηλεργασία (ψήφιση νέου ρυθμιστικού πλαισίου για την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζόμενων και τη διασαφήνιση των υποχρεώσεων παροχής εξ αποστάσεως εργασίας) και η θέσπιση ελέγχων για την εξ αποστάσεως εργασία (νέες λειτουργίες του ΣΕΠΕ), σύμφωνα με τις σύγχρονες και καλές ευρωπαϊκές πρακτικές
3. διεύρυνσης, τουλάχιστον για ένα εύλογο διάστημα, των δικαιούχων επιδοματικής στήριξης, ώστε να συμπεριλαμβάνονται και οι μακροχρόνια άνεργοι, ή να μην αποκλείονται οι πολύ χαμηλά αμειβόμενοι, με ποσά που θα είναι αναλογικά προς το πλήθος των προστατευόμενων τέκνων κάθε οικογένειας και ιδιαίτερη προσαύξηση για τις πολύτεκνες οικογένειες.
4. ειδικής μέριμνας για τους εργαζόμενους στον τουριστικό τομέα, με έμφαση στους εποχικά εργαζόμενους, ώστε να αμβλυνθούν οι εισοδηματικές απώλειες από τη συρρίκνωση της απασχόλησης στον τουρισμό.
5. διεύρυνσης των προγραμμάτων για τη στήριξη των εργαζόμενων γονέων και των ηλικιωμένων ατόμων, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες των οικογενειών με βάση το πλήθος των παιδιών τους και ακόμη περισσότερο των πολύτεκνων οικογενειών, στον τομέα για παράδειγμα, της τηλεκπαίδευσης, της τηλεϊατρικής κ.λπ.
6. αξιοποίησης κεφαλαίων της Ε.Ε για την στήριξη των κρατών-μελών στην προσπάθεια τους να διασφαλίσουν οικονομική και εισοδηματική στήριξη για τους εργαζόμενους που έμειναν άνεργοι, ή διακόπηκε η εργασία τους, συμπεριλαμβανομένων των αυτοαπασχολούμενων και των εργαζόμενων με άτυπες μορφές απασχόλησης.
Πληγέντες κλάδοι
Όσον αφορά τους κλάδους που θα πληγούν περισσότερο, όπως επισημαίνεται είναι ο τουρισμός, το εμπόριο, η εστίαση, και οι μεταφορές, ενώ υπάρχει και ο βάσιμος φόβος ότι σημαντικό πλήγμα θα δεχτούν οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις συνολικά, δεδομένου ότι χαρακτηρίζονται από περιορισμένη πρόσβαση στη ρευστότητα. Μεσοπρόθεσμα, οι κλάδοι αυτοί αναμένεται να παρουσιάσουν σημαντικό βαθμό αναδιάρθρωσης ως προς το είδος και τη μορφή των παρεχόμενων υπηρεσιών. Είναι προφανές ότι το γεγονός αυτό θα δημιουργήσει νέα κόστη προσαρμογής/μετάβασης για τις επιχειρήσεις, τα οποία θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν με ευνοϊκούς όρους από το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Στην Ευρώπη οι εκτιμώμενες απώλειες εσόδων είναι > 50% για τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια, 80% για τα πρακτορεία και τους tour operators και 90% για τις αεροπορικές εταιρείες και τις κρουαζιέρες. Η Επιτροπή Μεταφορών και Τουρισμού κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καταρτίσει ένα Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης για να βοηθήσει τον τουριστικό τομέα να ξεπεράσει την κρίση και στις 22 Απριλίου η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ανακοίνωσε τη σύσταση σχετικής Επιτροπής.
Παράλληλα, είναι σαφές ότι η διατήρηση των θέσεων εργασίας σε υπολειτουργούσες επιχειρήσεις θα αποτελέσει δύσκολη άσκηση μεσοπρόθεσμα, ειδικά αν επιβεβαιωθούν τα σενάρια υψηλότερης ύφεσης.
Σύμφωνα με τις θέσεις των κοινωνικών εταίρων χρειάζονται επιπρόσθετα παρεμβάσεις πολιτικής που θα στοχεύουν:
1. στον ανασχεδιασμό του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας, ώστε να μην εξαρτάται υπέρμετρα από έναν μόνον πυλώνα που είναι, εκ των πραγμάτων, εκτεθειμένος σε μη προβλέψιμες εξωγενείς απειλές
2. στην ενεργοποίηση εργαλείων άμεσης χρηματοδότησης επενδύσεων και με τη μορφή επιχορηγήσεων, κάλυψης υποχρεώσεων και αναδιάρθρωσης των ιδιωτικών χρεών προς το δημόσιο και τις τράπεζες, με παράλληλες φορολογικές ελαφρύνσεις (μείωση ΦΠΑ, ΕΝΦΙΑ, τέλους επιτηδεύματος, έκτακτης εισφοράς αλληλεγγύης, άλλων ειδικών τελών)
3. στην επιστροφή, υπό προϋποθέσεις, της προκαταβολής του φόρου του έτους
4. ειδικά για τον τουριστικό τομέα προτείνεται μείωση του ΦΠΑ στο 6% στη διαμονή, στο 13 % στο σύνολο της εστίασης, στο 13% για τις εγχώριες μεταφορές (αεροπορικώς-ακτοπλοϊκώς), στο 13% για τις υπηρεσίες τουρισμού και απάλειψη του φόρου διαμονής για τα τουριστικά καταλύματα. Για τον θαλάσσιο τουρισμό προτείνεται η υπαγωγή του σε μειωμένο ΦΠΑ ανάλογο με τον ΦΠΑ στη διαμονή.
5. στην ενίσχυση του εσωτερικού τουρισμού με επέκταση των προγραμμάτων κοινωνικού τουρισμού
6. στην προώθηση του ιατρικού τουρισμού, ώστε να αξιοποιηθούν οι επενδύσεις στον τομέα της υγείας σε περιόδους που υπάρχει χαμηλή πίεση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας
7. στη βελτίωση των υποδομών (οδικό δίκτυο, ύδρευση- αποχέτευση, λιμενικές εγκαταστάσεις, νοσοκομειακή υποδομή) της χώρας σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση και με αξιοποίηση ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων, ώστε να τονωθούν οι τοπικές οικονομίες και να βελτιωθεί η τουριστική τους εικόνα
8. στη χρηματοδότηση δράσεων ψηφιακού μετασχηματισμού των επιχειρήσεων εστίασης και του κλάδου τροφίμων, με λιγότερη έμφαση στο σκέλος των υπηρεσιών εστίασης και περισσότερη στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες/ παραγγελίες.
9. στην ενίσχυση του ψηφιακού μετασχηματισμού των μικρών και πολύ μικρών εμπορικών επιχειρήσεων, καθώς ένας μικρός αριθμός από αυτές έχει δυνατότητα διενέργειας ηλεκτρονικών συναλλαγών
10. στη χρηματοδοτική στήριξη του αγροτικού τομέα για τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας και την υποκατάσταση των εισαγωγών από την εγχώρια παραγωγή
11. στην ενδυνάμωση της σχέσης μεταξύ τουρισμού – εστίασης – αγροδιατροφικού τομέα με στόχο την ανάπτυξη συνεργιών, με ανταγωνιστικούς όρους, σε όφελος της τοπικής/εγχώριας παραγωγής
12. στην ανάπτυξη και ενίσχυση της αλυσίδας αξίας μεταξύ παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίου
13. στην κινητοποίηση ορισμένων κλάδων (κλάδοι καλλυντικών, μεταποίησης ρούχων) για παραγωγή υγειονομικού υλικού αναγκαίου για την αντιμετώπιση ενός νέου κύματος κρουσμάτων
14. στην ανάπτυξη συνεργιών στον τομέα ιατρικής/ φαρμάκων
15. στην ενθάρρυνση των επιχειρήσεων όσον αφορά την εξοικείωση τους με τις ηλεκτρονικές μορφές συναλλαγών και το ηλεκτρονικό εμπόριο και στην παροχή κινήτρων στις επιχειρήσεις για κοινοπρακτικά/ συνεργατικά σχήματα και συμμετοχή σε αλυσίδες αξίας για την διατήρηση των θέσεων εργασίας
16. στη χρηματοδότηση της έρευνας σε κλάδους σχετιζόμενους με τον τομέα υγείας.
17. στην αξιοποίηση της θετικής αναβάθμισης του ονόματος της χώρας (Rebranding) προς κάθε κατεύθυνση: επενδυτικό κοινό, τουριστικές αγορές, επιστημονικό δυναμικό, Έλληνες που ξενιτεύτηκαν στην κρίση (brain drainers).
Επιπρόσθετα σημειώνεται ότι ο τομέας μεταποίησης θα πρέπει να υποστηριχθεί ώστε να εξακολουθήσει να συντηρεί το επίπεδο παραγωγής του τουλάχιστο στο 65-70% της παραγωγικής του δυναμικότητας. Η προσαρμογή του κόστους ενέργειας για τη βιομηχανία, αλλά και η κινητοποίηση των προγραμματισμένων επενδύσεων σε υποδομές (πχ έργα μετρό, αεροδρόμια, λιμάνια, μαρίνες) μπορούν να συμβάλλουν στη διατήρηση της προστιθέμενης αξίας του κλάδου. Παράλληλα, θα πρέπει να δοθεί βάρος στην παραγωγή διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών αλλά –στο μέτρο του δυνατού– και στην εγχώρια παραγωγή υποκατάστασης εισαγωγών, με όρους διεθνούς ανταγωνιστικότητας.
Αντώνης Βασιλόπουλος
antonpaper@yahoo.com
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών