O στραγγαλισμός της οικονομίας κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ μετά τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015 παρέλαβε ένα πλήρως ναρκοθετημένο πεδίο από την απερχόμενη κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας-ΠΑΣΟΚ, καταγγέλλουν κύκλοι του ΣΥΡΙΖΑ.
Όπως τονίζουν, το σενάριο της “αριστερής παρένθεσης” δεν ήταν απλά ένα ρητορικό σχήμα που χρησιμοποιούσε η Νέα Δημοκρατία ή κάτι στο οποίο απλά έλπιζε, αντίθετα ήταν ένα οργανωμένο σχέδιο που με εργαλείο το κράτος και ειδικότερα τα δημόσια οικονομικά και τα ταμειακά διαθέσιμα, Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ επέλεξαν να θέσουν σε εφαρμογή με σκοπό την άμεση πρώτη της κυβέρνησης με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ.
Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους που απεικονίζουν ακριβώς την κατάσταση που παρέλαβε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ.
- Με βάση τα στοιχεία του ΓΛΚ (T - Report) με ημερομηνία 16/2/2015, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ παρέλαβε το δημόσιο Ταμείο με ήδη διαμορφωμένο δημοσιονομικό κενό της τάξεως των 1.2 δισ. ή 0.6% του ΑΕΠ.
- Η μη επίτευξη του στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 1.5% του ΑΕΠ από την συγκυβέρνηση ΝΔ - ΠΑΣΟΚ, μετέφερε στο 2015 ακόμα 0.8% του ΑΕΠ “κενό” (carry over effect) δηλαδή 1.5 δισ. ευρώ, με βάση ξανά τα στοιχεία του ΓΛΚ με ημερομηνία 4/2/2015.
- Με βάση και εδώ την παρακολούθηση των ταμειακών διαθεσίμων από το ΓΛΚ η προηγούμενη κυβέρνηση παρέδωσε τα κρατικά ταμεία κυριολεκτικά άδεια. Συγκεκριμένα ο λογαριασμός του Ελληνικού Δημοσίου εμφανιζόταν για πρώτη φορά αρνητικός στις 26 Φεβρουαρίου, πριν την οποιαδήποτε παρέμβαση από τη μεριά της νέας κυβέρνησης. Στα ποσά αυτά περιλαμβάνονται και τα 3 δισ. που αποτελούσαν “μαξιλαράκι προστασίας” (cash buffer) του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ).
- Την ίδια περίοδο τα outstanding repos ανέρχονταν σε πάνω από 8 δισ., ενώ τα Έντοκα Γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου (ΕΓΕΔ) είχαν εκδοθεί μέχρι του ανώτατου ορίου που επέτρεπε η ΕΚΤ.
2. Τι έκανε η Κυβέρνηση για να στηρίξει όσους έχουν πληγεί από την κρίση και για να δώσει χώρο στην οικονομία για να κινηθεί
Παρόλη όμως την πολύ κακή κατάσταση των δημόσιων οικονομικών που παρέλαβε, η κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ κινήθηκε ταχύτατα για την υλοποίηση της δέσμευσης για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης. Ο νόμος για την ανθρωπιστική κρίση, η κάρτα αλληλεγγύης, το δωρεάν ρεύμα στα φτωχά νοικοκυριά, οι δωρεάν μετακινήσεις απόρων και ανέργων με τα ΜΜΜ και η κατάργηση του εισιτηρίου των 5ευρώ στα νοσοκομεία υλοποιήθηκαν επιτυχώς και εξακολουθούν να ισχύουν και να στηρίζουν τα πιο ευάλωτα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας.
Παράλληλα, οι ρυθμίσεις των 100 δόσεων για οφειλές στο Δημόσιο και τα ασφαλιστικά Ταμεία προσέφεραν τεράστια ανάσα στα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, τονώνοντας ταυτόχρονα τα έσοδα του Δημοσίου.
Θυμίζουμε ότι η κυβέρνηση προχώρησε σε σειρά άλλων δράσεων για την αποκατάσταση αδικιών, όπως η επαναπρόσληψη όσων απολύθηκαν από τη Νέα Δημοκρατία και η επαναλειτουργία της ΕΡΤ, που έγινε με δημοσιονομικά ουδέτερο τρόπο, με πόρους που η Νέα Δημοκρατία χρησιμοποιούσε για το μόρφωμα της ΝΕΡΙΤ. Ταυτόχρονα, κατατέθηκε νομοσχέδιο για τις τηλεοπτικές συχνότητες, που θα βάλει κανόνες στο θολό τηλεοπτικό τοπίο.
Όλο αυτό το διάστημα, η κυβέρνηση, παρά τις ασφυκτικές πιέσεις που δεχόταν δεν έλαβε κανένα μέτρο που να πλήττει το εισόδημα των πολιτών, δεν προσέθεσε κανένα νέο φορολογικό βάρος σε ιδιώτες κι επιχειρήσεις, απέτρεψε την απόλυση εργαζομένων στο Δημόσιο τομέα, περιορίζοντας σημαντικά τη σπατάλη που είχε καθιερωθεί ως καθεστώς τα προηγούμενα χρόνια σε ό,τι αφορά τη λειτουργία της κρατικής μηχανής, και ξεκίνησε για πρώτη φορά τον εντατικό έλεγχο των λιστών της διαπλοκής, που θα φέρει σημαντικά αποτελέσματα μέχρι το τέλος του χρόνου.
3. Ποια είναι τα πραγματικά στοιχεία για την ελληνική οικονομία;
Παρά τον οικονομικό “στραγγαλισμό” της χώρας από τους πιστωτές, το πρώτο εξάμηνο του έτους η οικονομία όχι μόνο δεν συρρικνώθηκε αλλά αναπτύχθηκε 1,1% σε σχέση με το ίδιο διάστημα πέρυσι. Μάλιστα, στο δεύτερο τρίμηνο η ανάπτυξη ήταν 1,6%. Η αναμενόμενη ύφεση για το 2015 και το 2016 οφείλεται αποκλειστικά στην επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων, τους οποίους μέχρι και την τελευταία στιγμή η κυβέρνηση επιχείρησε να αποτρέψει παρά τον ασύμμετρο χρηματοοικονομικό πόλεμο τον οποίο δεχόταν, ενώ υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι χάρη στην επιτυχή διαχείριση της κατάστασης από την κυβέρνηση οι αρνητικές συνέπειες τελικά θα είναι πολύ μικρότερες των αρχικά υπολογιζόμενων.
Περνώντας στο σκέλος των εσόδων, είναι εξόφθαλμο και προκλητικό ψέμα πως τα έσοδα έχουν καταρρεύσει. Την περίοδο μετά τα capital controls, λόγω της υπερβάλλουσας ρευστότητας σε χαρτονομίσματα, ιδιώτες, νοικοκυριά και επιχειρήσεις κινήθηκαν και τα δημόσια έσοδα ενισχύθηκαν.
Συγκεκριμένα με βάση και πάλι τα στοιχεία του ΓΛΚ, μέχρι και τον Απρίλιο η απόδοση από τη σκοπιά των εσόδων ήταν ιδιαίτερα καλή δεδομένου ότι υπερέβαιναν τους στόχους. Για παράδειγμα τον Απρίλιο έναντι στόχου 3.409 δισ. ευρώ συλλέχθηκαν 3.774 δισ. ευρώ. Σε αυτό το σημείο είναι αξιομνημόνευτη, από την σκοπιά των εσόδων, η στήριξη που παρείχαν οι καθημερινοί πολίτες στην κυβέρνηση που διαπραγματευόταν σκληρά εκείνη την περίοδο. Το μήνα Μάιο όμως προέκυψε τεχνικό πρόβλημα στην ΓΓΔΕ και έτσι μετατέθηκε η κατάθεση των φορολογικών δηλώσεων των φυσικών προσώπων, με αποτέλεσμα να συμπαρασυρθούν και τα έσοδα, των οποίων η πληρωμή δρομολογήθηκε για τους επόμενους μήνες. Με βάση την εκτέλεση του Προϋπολογισμού, από το μήνα Μάιο που θα υποβάλλονταν οι φορολογικές δηλώσεις και θα εισπράττονταν η πρώτη δόση του φόρου, ως εκ τούτου είχαν προϋπολογιστεί μεγαλύτερα έσοδα από τους προηγούμενους μήνες, τα οποία μάλιστα κάθε μήνα θα αυξάνονταν. ΓΙ’ αυτόν και μόνο τον λόγο η μετάθεση πληρωμών εμφανίζεται ως υστέρηση, απλά γιατί ο στόχος κάθε επόμενου μήνα είναι μεγαλύτερος από τον προηγούμενο και οι φόροι που καταβάλλονται πχ το μήνα Σεπτέμβριο αφορούν κανονικά τον Αύγουστο (ο Αύγουστος έχει χαμηλότερο στόχο από τον Σεπτέμβρη λ.χ.). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Ιούλιος. Ο μηνιαίος στόχος ήταν 6.354 δισ. ευρώ ενώ τα έσοδα που καταγράφηκαν ήταν 4.971 δισ. ευρώ. Ενώ λοιπόν τα έσοδα υπολείπονταν κατά 1.383 δισ. ευρώ, στο στόχο περιλαμβάνονταν 1.849 δισ. ευρώ έσοδα από φόρους φυσικών και νομικών πρόσωπα στα οποία όμως δόθηκε παράταση υποβολής δηλώσεων. Έτσι είναι σαφές πως ο στόχος του Προϋπολογισμού υπερκαλύπτεται, αν απλά συνυπολογιστεί η μεταχρονολόγηση που εξηγείται παραπάνω. Συνεπώς αν απλά είχε γίνει αναθεώρηση των στόχων του Προϋπολογισμού στη βάση του νέου χρονοδιαγράμματος υποβολής δηλώσεων, οι στόχοι θα εξακολουθούσαν να επιτυγχάνονται στην ώρα τους και όχι με καθυστέρηση ενός μήνα.
4. Οι κακοί οικονομικοί δείκτες και η αποσταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος οφείλονται στον οικονομικό στραγγαλισμό της χώρας από τους δανειστές, με τη συνδρομή της Νέας Δημοκρατίας και οργανωμένων συμφερόντων στο εσωτερικό
Η κυβέρνηση κινήθηκε εξαρχής σε περιβάλλον χρηματοπιστωτικής “ασφυξίας”, η οποία κορυφώθηκε με την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων, που επιστρατεύτηκαν από τους δανειστές ως ύστατο όπλο για την παράδοση της κυβέρνησης και του λαού ενόψει του δημοψηφίσματος. Ο οικονομικός “στραγγαλισμός” της χώρας και τα capital controls, το αποτέλεσμα δηλαδή της κορύφωσης της ασύμμετρης πίεσης προς της κυβέρνηση με κορμό την Αριστερά, είναι η μόνη αιτία για την επιδείνωση των οικονομικών δεικτών και την αποσταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος και όχι οι αποφάσεις και οι ενέργειες της κυβέρνησης.
Στο πλαίσιο αυτό, είναι τεράστιες οι ευθύνες της Νέας Δημοκρατίας και άλλων κύκλων, που επιστράτευσαν τη στρατηγική του τρόμου, αρχικά για την αποτροπή της πτώσης της κυβέρνησης Σαμαρά - Βενιζέλου και στη συνέχεια στο πλαίσιο του σεναρίου της “αριστερής παρένθεσης”, πυροδοτώντας και συντηρώντας μια μεγάλη διαρροή καταθέσεων, για τη συγκράτηση της οποίας θα ήταν επιβεβλημένη η άσκηση κεφαλαιακών ελέγχων. Αυτό λοιπόν που στο εσωτερικό της χώρας παρουσιάζεται ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία δεν είναι άλλο από την ενεργό συμβολή κατεστημένων συμφερόντων και των πολιτικών εκπροσώπων τους στην αποσταθεροποίηση του τραπεζικούς συστήματος με αδιαφορία για τις συνέπειες που αυτές οι τακτικές θα μπορούσαν να έχουν για την οικονομία και τους πολίτες.
5. Παρά τον οικονομικό “πόλεμο”, η εμπιστοσύνη των πολιτών, η προσήλωση της κυβέρνησης στο στόχο της επίτευξης λύσης και η αποτελεσματική διαχείριση των προβλημάτων της οικονομίας, έφεραν μία συμφωνία σημαντικά βελτιωμένη σε σχέση με ό,τι επεδίωκε και όπως περίτρανα αποδείχθηκε δεν μπορούσε να πετύχει η ΝΔ και ο Σαμαράς, καθώς εκτός από τη στήριξη των ισχυρών συμφερόντων είχαν απολέσει τη στήριξη των πολιτών αλλά και λόγω και της διαχειριστικής ανεπάρκειάς τους και την εμπιστοσύνη των δανειστών.
Η Νέα Δημοκρατία καταλογίζει στην κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ τα αποτελέσματα του οικονομικού πολέμου που δέχθηκε λόγω της απόφασής της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού να αμφισβητήσει το αδιέξοδο -και ταξικά προσανατολισμένο- πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής που οι προηγούμενες κυβερνήσεις εφάρμοζαν σε αγαστή συνεργασία με την τρόικα.
Η αμφισβήτηση αυτού του πλαισίου, και η διαπραγμάτευση για την οποία η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ εκλέχθηκε, προκάλεσε μια σύγκρουση με αναπόφευκτα πλήγματα σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο. Τα πλήγματα αυτά ωστόσο δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να επισκιάσουν τα αδιαμφισβήτητα υπέρτερα οφέλη που η ελληνική κοινωνία έχει ήδη αποκομίσει και τα οποία θα πολλαπλασιαστούν κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών ως αποτέλεσμα της Συμφωνίας της 12ης Ιουλίου. Τα οφέλη αυτά είναι πολυδιάστατα και διατρέχουν το σύνολο της οικονομίας:
- Η μεγαλύτερη διάρκεια του προγράμματος (3,5 έτη έναντι 2,5 έτη για τα προηγούμενα προγράμματα) επιτρέπει τη σταθεροποίηση της οικονομίας, τον αποτελεσματικό προγραμματισμό των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και την εδραίωση της εμπιστοσύνης προς την οικονομία της χώρας μας.
- Η διαπραγμάτευση έφερε στο φως την αναγκαιότητα να επανεξεταστούν ριζικά οι παράλογες απαιτήσεις για τα δυσθεώρητα και έντονα υφεσιακά πρωτογενή πλεονάσματα των προηγούμενων προγραμμάτων. Σε σχέση με το σχέδιο Χαρδούβελη, εξοικονομούνται 5,5 δισ. μέχρι ετησίως ή περισσότερα από 19 δισ. συνολικά.
- Η διαπραγμάτευση συνέβαλε στο να αναγνωριστεί από τους διεθνείς οργανισμούς και τους Ευρωπαίους ηγέτες και αξιωματούχους ότι η αναδιάρθρωση του χρέους αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την αποκατάσταση πραγματικά βιώσιμων συνθηκών ανάπτυξης. Η Συμφωνία της 12ης Ιουλίου προβλέπει ρητά την έναρξη συζήτησης για την αναδιάρθρωση του χρέους και τη δημιουργία πρόσθετου δημοσιονομικού χώρου, γεγονός που θα συνεισφέρει καθοριστικά στη βελτίωση των δημοσιονομικών, οικονομικών και αναπτυξιακών επιδόσεων της χώρας.
- Η δέσμευση των εταίρων της χώρας για μια πραγματική επίλυση της ελληνική κρίσης έχει ήδη εκφραστεί με έμπρακτο τρόπο μέσα από μια σειρά από έκτακτα και ιδιαίτερα ευνοϊκά μέτρα για την οικονομία. Ήδη συζητιούνται για παράδειγμα η αύξηση της αρχικής προχρηματοδότησης για τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες για την περίοδο 2014-2020, γεγονός που θα διαθέσει 1 δισ. ευρώ επιπλέον εντός διετίας (500 εκατ. ευρώ το 2015 και 500 εκατ. ευρώ το 2016), η άμεση διάθεση του 5% των πληρωμών της Ε.Ε για την περίοδο 2007-2013 και η κατάργηση της εθνικής συγχρηματοδότησης για τα εναπομένοντα πόσα της περιόδου 2007-2013 (πρόσθετο ποσό ύψους 500 εκατ. ευρώ). Τα παραπάνω μέτρα θα συμβάλλουν έτσι σε μια εξοικονόμηση του προϋπολογισμού της τάξης των 2 περίπου δις.
- Η χώρα, για πρώτη φορά, διαθέτει ένα ολοκληρωμένο, αποτελεσματικό και κοινωνικά δίκαιο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και δημοσιονομικής προσαρμογής. Το πρόγραμμα αυτό θέτει τα θεμέλια για την έξοδο από τον φαύλο κύκλο λιτότητας και ύφεσης ενώ απαρτίζεται από μια σειρά στοχευμένων κυβερνητικών σχεδίων δράσης -με την υποστήριξη διεθνών οργανισμών και των ευρωπαϊκών αρχών- σε μια σειρά από κρίσιμους τομείς που υπέφεραν διαχρονικά από την ανεπάρκεια των προηγούμενων κυβερνήσεων, τη διαφθορά τους, την ανοχή έναντι της οικονομικής ολιγαρχίας και τη χρησιμοποίηση του κράτους για τη διατήρηση πελατειακών σχέσεων εις βάρους του δημοσίου συμφέροντος. Συγκεκριμένα ξεχωρίζουν:
- Η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής των πολυεθνικών επιχειρήσεων, η ίδρυση του περιουσιολογίου, ο έλεγχος των καταθέσεων και περιουσιακών στοιχείων αυτών που έβγαλαν τα χρήματα τους στο εξωτερικό. Τα μέτρα αυτά συνιστούν πλέον δεσμεύσεις που καταφέραμε να ενσωματώσουμε στο νέο πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδας.
- Η κυβέρνηση σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, την επιστημονική κοινότητα της χώρας και με διεθνείς οργανισμούς θα θέσει σε εφαρμογή μια πραγματική στρατηγική ανάπτυξης και παραγωγικής ανασυγκρότησης, με έμφαση στους τομείς όπου η χώρα διαθέτει ανεκμετάλλευτα πλεονεκτήματα, όπως η γεωργία, ο τουρισμός, η ενέργεια, η εφοδιαστική αλυσίδα και οι μεταφορές. Εγκαταλείπεται πλέον η αδιέξοδο και κοινωνικά άδικη πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης προς όφελος μιας γνήσιας αναπτυξιακής πολιτικής με άξονα την ενίσχυση της διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μας.
- Μια κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο έχει την πολιτική βούληση για τη σύγκρουση με τα συμφέροντα εντός και εκτός του κρατικού μηχανισμού αλλά διαθέτει πλέον και συγκεκριμένα ΣΧΕΔΙΑ ΔΡΑΣΗΣ που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της συμφωνίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οικονομικού εγκλήματος, την αναβάθμιση της δημόσιας διοίκησης προς όφελος των πολιτών και της ανάπτυξης, την ανεξαρτητοποίησή της από τη διαπλοκή, τις πολιτικές παρεμβάσεις, τις πελατειακές σχέσεις, τη διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού συστήματος δημοσίων συμβάσεων. Σε αντίθεση με προηγούμενες κυβερνήσεις, η συμφωνία δεν προβλέπει ωστόσο απολύσεις και δεν απαξιώνει το ανθρώπινο δυναμικό του ελληνικού δημοσίου.
- Σε κοινωνικό και εργασιακό επίπεδο τέλος, η συμφωνία προβλέπει καθοριστικές δράσεις ως αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης όπως η διασφάλιση της πρόσβασης όλων των πολιτών στο σύστημα υγείας, η εφαρμογή σχεδίου δράσης κατά της καταπολέμησης της αδήλωτης εργασίας καθώς και η συνέχιση και εμβάθυνση των πολιτικών μας κατά της ανθρωπιστικής κρίσης, συμπεριλαμβανομένου και του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος.
6. Αναφορικά με τον στραγγαλισμό της οικονομίας κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης
Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αντιμετώπισε κρίση ρευστότητας από το φθινόπωρο του 2014, με τεράστιες τις ευθύνες της Νέας Δημοκρατίας, η οποία επιστράτευσε τη στρατηγική του τρόμου, αρχικά για να αποτρέψει την πτώση της κυβέρνησης Σαμαρά - Βενιζέλου και στη συνέχει για να καλλιεργήσει κλίμα αριστερής παρένθεσης. Η συνολική εκροή καταθέσεων μέχρι τα capital controls έφτασε σχεδόν τα 50 δις (16 δις μέχρι τις εκλογές του Ιανουαρίου και τα υπόλοιπα μετά). Ως αποτέλεσμα, οι ανάγκες στήριξης των τραπεζών είτε μέσω Ευρωσυστήματος είτε μέσω ELA αυξάνονταν συνεχώς, οδηγώντας την πραγματική οικονομία σε ασφυξία.
Η άρση του waiver στις 11/2, το πλαίσιο ασφυκτικών περιορισμών της 18/2, με το οποίο αποκλείστηκε οποιαδήποτε χρηματοδότηση του Δημοσίου από το τραπεζικό σύστημα, οι εβδομαδιαίες εγκρίσεις για τον ELA και η συνεχής συζήτηση από τις 18/3 για αύξηση των haircut στα Ελληνικά collateral, η οποία τελικά αποφασίστηκε στις 6/7, συντήρησαν ένα κλίμα οικονομικού πολέμου χωρίς προηγούμενο, με τεράστιο ψυχολογικό αντίκτυπο.
Η ΕΚΤ δεν έδωσε ποτέ άδεια - συγκατάθεσή για αύξηση του ορίου των 15 δις € για την έκδοση εντόκων γραμματίων, πιέζοντας την κατάσταση στα άκρα.
Η Ελλάδα πορεύτηκε χωρίς να έχει εισπράξει ούτε ένα Ευρώ από το ΔΝΤ και τον EFSF από τον περασμένο Ιούλιο, ενώ παράλληλα δεν αποδόθηκαν στη χώρα μας τα κέρδη της ΕΚΤ από τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου, που είχαν υπολογιστεί στον προϋπολογισμό του 2015. Την ίδια στιγμή η ελληνική κυβέρνηση σε ένδειξη καλής θέλησης πλήρωνε της υποχρεώσεις της μέχρι και τον Απρίλιο, σταματώντας μόνο όταν τέθηκε ζήτημα μη εκπλήρωσης ανελαστικών εσωτερικών υποχρεώσεων, οπότε και έκανε αναγκαστική στάση πληρωμών προς το ΔΝΤ. Η μεγάλη περιστολή πληρωμής εσωτερικών υποχρεώσεων, για να μπορέσουν να βγουν οι ανελαστικές υποχρεώσεις, υπήρξε άλλος ένας παράγοντας που επέτεινε την οικονομική ασφυξία.
www.bankingnews.gr
Όπως τονίζουν, το σενάριο της “αριστερής παρένθεσης” δεν ήταν απλά ένα ρητορικό σχήμα που χρησιμοποιούσε η Νέα Δημοκρατία ή κάτι στο οποίο απλά έλπιζε, αντίθετα ήταν ένα οργανωμένο σχέδιο που με εργαλείο το κράτος και ειδικότερα τα δημόσια οικονομικά και τα ταμειακά διαθέσιμα, Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ επέλεξαν να θέσουν σε εφαρμογή με σκοπό την άμεση πρώτη της κυβέρνησης με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ.
Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους που απεικονίζουν ακριβώς την κατάσταση που παρέλαβε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ.
- Με βάση τα στοιχεία του ΓΛΚ (T - Report) με ημερομηνία 16/2/2015, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ παρέλαβε το δημόσιο Ταμείο με ήδη διαμορφωμένο δημοσιονομικό κενό της τάξεως των 1.2 δισ. ή 0.6% του ΑΕΠ.
- Η μη επίτευξη του στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 1.5% του ΑΕΠ από την συγκυβέρνηση ΝΔ - ΠΑΣΟΚ, μετέφερε στο 2015 ακόμα 0.8% του ΑΕΠ “κενό” (carry over effect) δηλαδή 1.5 δισ. ευρώ, με βάση ξανά τα στοιχεία του ΓΛΚ με ημερομηνία 4/2/2015.
- Με βάση και εδώ την παρακολούθηση των ταμειακών διαθεσίμων από το ΓΛΚ η προηγούμενη κυβέρνηση παρέδωσε τα κρατικά ταμεία κυριολεκτικά άδεια. Συγκεκριμένα ο λογαριασμός του Ελληνικού Δημοσίου εμφανιζόταν για πρώτη φορά αρνητικός στις 26 Φεβρουαρίου, πριν την οποιαδήποτε παρέμβαση από τη μεριά της νέας κυβέρνησης. Στα ποσά αυτά περιλαμβάνονται και τα 3 δισ. που αποτελούσαν “μαξιλαράκι προστασίας” (cash buffer) του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ).
- Την ίδια περίοδο τα outstanding repos ανέρχονταν σε πάνω από 8 δισ., ενώ τα Έντοκα Γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου (ΕΓΕΔ) είχαν εκδοθεί μέχρι του ανώτατου ορίου που επέτρεπε η ΕΚΤ.
2. Τι έκανε η Κυβέρνηση για να στηρίξει όσους έχουν πληγεί από την κρίση και για να δώσει χώρο στην οικονομία για να κινηθεί
Παρόλη όμως την πολύ κακή κατάσταση των δημόσιων οικονομικών που παρέλαβε, η κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ κινήθηκε ταχύτατα για την υλοποίηση της δέσμευσης για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης. Ο νόμος για την ανθρωπιστική κρίση, η κάρτα αλληλεγγύης, το δωρεάν ρεύμα στα φτωχά νοικοκυριά, οι δωρεάν μετακινήσεις απόρων και ανέργων με τα ΜΜΜ και η κατάργηση του εισιτηρίου των 5ευρώ στα νοσοκομεία υλοποιήθηκαν επιτυχώς και εξακολουθούν να ισχύουν και να στηρίζουν τα πιο ευάλωτα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας.
Παράλληλα, οι ρυθμίσεις των 100 δόσεων για οφειλές στο Δημόσιο και τα ασφαλιστικά Ταμεία προσέφεραν τεράστια ανάσα στα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, τονώνοντας ταυτόχρονα τα έσοδα του Δημοσίου.
Θυμίζουμε ότι η κυβέρνηση προχώρησε σε σειρά άλλων δράσεων για την αποκατάσταση αδικιών, όπως η επαναπρόσληψη όσων απολύθηκαν από τη Νέα Δημοκρατία και η επαναλειτουργία της ΕΡΤ, που έγινε με δημοσιονομικά ουδέτερο τρόπο, με πόρους που η Νέα Δημοκρατία χρησιμοποιούσε για το μόρφωμα της ΝΕΡΙΤ. Ταυτόχρονα, κατατέθηκε νομοσχέδιο για τις τηλεοπτικές συχνότητες, που θα βάλει κανόνες στο θολό τηλεοπτικό τοπίο.
Όλο αυτό το διάστημα, η κυβέρνηση, παρά τις ασφυκτικές πιέσεις που δεχόταν δεν έλαβε κανένα μέτρο που να πλήττει το εισόδημα των πολιτών, δεν προσέθεσε κανένα νέο φορολογικό βάρος σε ιδιώτες κι επιχειρήσεις, απέτρεψε την απόλυση εργαζομένων στο Δημόσιο τομέα, περιορίζοντας σημαντικά τη σπατάλη που είχε καθιερωθεί ως καθεστώς τα προηγούμενα χρόνια σε ό,τι αφορά τη λειτουργία της κρατικής μηχανής, και ξεκίνησε για πρώτη φορά τον εντατικό έλεγχο των λιστών της διαπλοκής, που θα φέρει σημαντικά αποτελέσματα μέχρι το τέλος του χρόνου.
3. Ποια είναι τα πραγματικά στοιχεία για την ελληνική οικονομία;
Παρά τον οικονομικό “στραγγαλισμό” της χώρας από τους πιστωτές, το πρώτο εξάμηνο του έτους η οικονομία όχι μόνο δεν συρρικνώθηκε αλλά αναπτύχθηκε 1,1% σε σχέση με το ίδιο διάστημα πέρυσι. Μάλιστα, στο δεύτερο τρίμηνο η ανάπτυξη ήταν 1,6%. Η αναμενόμενη ύφεση για το 2015 και το 2016 οφείλεται αποκλειστικά στην επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων, τους οποίους μέχρι και την τελευταία στιγμή η κυβέρνηση επιχείρησε να αποτρέψει παρά τον ασύμμετρο χρηματοοικονομικό πόλεμο τον οποίο δεχόταν, ενώ υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι χάρη στην επιτυχή διαχείριση της κατάστασης από την κυβέρνηση οι αρνητικές συνέπειες τελικά θα είναι πολύ μικρότερες των αρχικά υπολογιζόμενων.
Περνώντας στο σκέλος των εσόδων, είναι εξόφθαλμο και προκλητικό ψέμα πως τα έσοδα έχουν καταρρεύσει. Την περίοδο μετά τα capital controls, λόγω της υπερβάλλουσας ρευστότητας σε χαρτονομίσματα, ιδιώτες, νοικοκυριά και επιχειρήσεις κινήθηκαν και τα δημόσια έσοδα ενισχύθηκαν.
Συγκεκριμένα με βάση και πάλι τα στοιχεία του ΓΛΚ, μέχρι και τον Απρίλιο η απόδοση από τη σκοπιά των εσόδων ήταν ιδιαίτερα καλή δεδομένου ότι υπερέβαιναν τους στόχους. Για παράδειγμα τον Απρίλιο έναντι στόχου 3.409 δισ. ευρώ συλλέχθηκαν 3.774 δισ. ευρώ. Σε αυτό το σημείο είναι αξιομνημόνευτη, από την σκοπιά των εσόδων, η στήριξη που παρείχαν οι καθημερινοί πολίτες στην κυβέρνηση που διαπραγματευόταν σκληρά εκείνη την περίοδο. Το μήνα Μάιο όμως προέκυψε τεχνικό πρόβλημα στην ΓΓΔΕ και έτσι μετατέθηκε η κατάθεση των φορολογικών δηλώσεων των φυσικών προσώπων, με αποτέλεσμα να συμπαρασυρθούν και τα έσοδα, των οποίων η πληρωμή δρομολογήθηκε για τους επόμενους μήνες. Με βάση την εκτέλεση του Προϋπολογισμού, από το μήνα Μάιο που θα υποβάλλονταν οι φορολογικές δηλώσεις και θα εισπράττονταν η πρώτη δόση του φόρου, ως εκ τούτου είχαν προϋπολογιστεί μεγαλύτερα έσοδα από τους προηγούμενους μήνες, τα οποία μάλιστα κάθε μήνα θα αυξάνονταν. ΓΙ’ αυτόν και μόνο τον λόγο η μετάθεση πληρωμών εμφανίζεται ως υστέρηση, απλά γιατί ο στόχος κάθε επόμενου μήνα είναι μεγαλύτερος από τον προηγούμενο και οι φόροι που καταβάλλονται πχ το μήνα Σεπτέμβριο αφορούν κανονικά τον Αύγουστο (ο Αύγουστος έχει χαμηλότερο στόχο από τον Σεπτέμβρη λ.χ.). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Ιούλιος. Ο μηνιαίος στόχος ήταν 6.354 δισ. ευρώ ενώ τα έσοδα που καταγράφηκαν ήταν 4.971 δισ. ευρώ. Ενώ λοιπόν τα έσοδα υπολείπονταν κατά 1.383 δισ. ευρώ, στο στόχο περιλαμβάνονταν 1.849 δισ. ευρώ έσοδα από φόρους φυσικών και νομικών πρόσωπα στα οποία όμως δόθηκε παράταση υποβολής δηλώσεων. Έτσι είναι σαφές πως ο στόχος του Προϋπολογισμού υπερκαλύπτεται, αν απλά συνυπολογιστεί η μεταχρονολόγηση που εξηγείται παραπάνω. Συνεπώς αν απλά είχε γίνει αναθεώρηση των στόχων του Προϋπολογισμού στη βάση του νέου χρονοδιαγράμματος υποβολής δηλώσεων, οι στόχοι θα εξακολουθούσαν να επιτυγχάνονται στην ώρα τους και όχι με καθυστέρηση ενός μήνα.
4. Οι κακοί οικονομικοί δείκτες και η αποσταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος οφείλονται στον οικονομικό στραγγαλισμό της χώρας από τους δανειστές, με τη συνδρομή της Νέας Δημοκρατίας και οργανωμένων συμφερόντων στο εσωτερικό
Η κυβέρνηση κινήθηκε εξαρχής σε περιβάλλον χρηματοπιστωτικής “ασφυξίας”, η οποία κορυφώθηκε με την επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων, που επιστρατεύτηκαν από τους δανειστές ως ύστατο όπλο για την παράδοση της κυβέρνησης και του λαού ενόψει του δημοψηφίσματος. Ο οικονομικός “στραγγαλισμός” της χώρας και τα capital controls, το αποτέλεσμα δηλαδή της κορύφωσης της ασύμμετρης πίεσης προς της κυβέρνηση με κορμό την Αριστερά, είναι η μόνη αιτία για την επιδείνωση των οικονομικών δεικτών και την αποσταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος και όχι οι αποφάσεις και οι ενέργειες της κυβέρνησης.
Στο πλαίσιο αυτό, είναι τεράστιες οι ευθύνες της Νέας Δημοκρατίας και άλλων κύκλων, που επιστράτευσαν τη στρατηγική του τρόμου, αρχικά για την αποτροπή της πτώσης της κυβέρνησης Σαμαρά - Βενιζέλου και στη συνέχεια στο πλαίσιο του σεναρίου της “αριστερής παρένθεσης”, πυροδοτώντας και συντηρώντας μια μεγάλη διαρροή καταθέσεων, για τη συγκράτηση της οποίας θα ήταν επιβεβλημένη η άσκηση κεφαλαιακών ελέγχων. Αυτό λοιπόν που στο εσωτερικό της χώρας παρουσιάζεται ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία δεν είναι άλλο από την ενεργό συμβολή κατεστημένων συμφερόντων και των πολιτικών εκπροσώπων τους στην αποσταθεροποίηση του τραπεζικούς συστήματος με αδιαφορία για τις συνέπειες που αυτές οι τακτικές θα μπορούσαν να έχουν για την οικονομία και τους πολίτες.
5. Παρά τον οικονομικό “πόλεμο”, η εμπιστοσύνη των πολιτών, η προσήλωση της κυβέρνησης στο στόχο της επίτευξης λύσης και η αποτελεσματική διαχείριση των προβλημάτων της οικονομίας, έφεραν μία συμφωνία σημαντικά βελτιωμένη σε σχέση με ό,τι επεδίωκε και όπως περίτρανα αποδείχθηκε δεν μπορούσε να πετύχει η ΝΔ και ο Σαμαράς, καθώς εκτός από τη στήριξη των ισχυρών συμφερόντων είχαν απολέσει τη στήριξη των πολιτών αλλά και λόγω και της διαχειριστικής ανεπάρκειάς τους και την εμπιστοσύνη των δανειστών.
Η Νέα Δημοκρατία καταλογίζει στην κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ τα αποτελέσματα του οικονομικού πολέμου που δέχθηκε λόγω της απόφασής της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού να αμφισβητήσει το αδιέξοδο -και ταξικά προσανατολισμένο- πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής που οι προηγούμενες κυβερνήσεις εφάρμοζαν σε αγαστή συνεργασία με την τρόικα.
Η αμφισβήτηση αυτού του πλαισίου, και η διαπραγμάτευση για την οποία η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ εκλέχθηκε, προκάλεσε μια σύγκρουση με αναπόφευκτα πλήγματα σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο. Τα πλήγματα αυτά ωστόσο δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να επισκιάσουν τα αδιαμφισβήτητα υπέρτερα οφέλη που η ελληνική κοινωνία έχει ήδη αποκομίσει και τα οποία θα πολλαπλασιαστούν κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών ως αποτέλεσμα της Συμφωνίας της 12ης Ιουλίου. Τα οφέλη αυτά είναι πολυδιάστατα και διατρέχουν το σύνολο της οικονομίας:
- Η μεγαλύτερη διάρκεια του προγράμματος (3,5 έτη έναντι 2,5 έτη για τα προηγούμενα προγράμματα) επιτρέπει τη σταθεροποίηση της οικονομίας, τον αποτελεσματικό προγραμματισμό των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και την εδραίωση της εμπιστοσύνης προς την οικονομία της χώρας μας.
- Η διαπραγμάτευση έφερε στο φως την αναγκαιότητα να επανεξεταστούν ριζικά οι παράλογες απαιτήσεις για τα δυσθεώρητα και έντονα υφεσιακά πρωτογενή πλεονάσματα των προηγούμενων προγραμμάτων. Σε σχέση με το σχέδιο Χαρδούβελη, εξοικονομούνται 5,5 δισ. μέχρι ετησίως ή περισσότερα από 19 δισ. συνολικά.
- Η διαπραγμάτευση συνέβαλε στο να αναγνωριστεί από τους διεθνείς οργανισμούς και τους Ευρωπαίους ηγέτες και αξιωματούχους ότι η αναδιάρθρωση του χρέους αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την αποκατάσταση πραγματικά βιώσιμων συνθηκών ανάπτυξης. Η Συμφωνία της 12ης Ιουλίου προβλέπει ρητά την έναρξη συζήτησης για την αναδιάρθρωση του χρέους και τη δημιουργία πρόσθετου δημοσιονομικού χώρου, γεγονός που θα συνεισφέρει καθοριστικά στη βελτίωση των δημοσιονομικών, οικονομικών και αναπτυξιακών επιδόσεων της χώρας.
- Η δέσμευση των εταίρων της χώρας για μια πραγματική επίλυση της ελληνική κρίσης έχει ήδη εκφραστεί με έμπρακτο τρόπο μέσα από μια σειρά από έκτακτα και ιδιαίτερα ευνοϊκά μέτρα για την οικονομία. Ήδη συζητιούνται για παράδειγμα η αύξηση της αρχικής προχρηματοδότησης για τα προγράμματα της πολιτικής συνοχής κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες για την περίοδο 2014-2020, γεγονός που θα διαθέσει 1 δισ. ευρώ επιπλέον εντός διετίας (500 εκατ. ευρώ το 2015 και 500 εκατ. ευρώ το 2016), η άμεση διάθεση του 5% των πληρωμών της Ε.Ε για την περίοδο 2007-2013 και η κατάργηση της εθνικής συγχρηματοδότησης για τα εναπομένοντα πόσα της περιόδου 2007-2013 (πρόσθετο ποσό ύψους 500 εκατ. ευρώ). Τα παραπάνω μέτρα θα συμβάλλουν έτσι σε μια εξοικονόμηση του προϋπολογισμού της τάξης των 2 περίπου δις.
- Η χώρα, για πρώτη φορά, διαθέτει ένα ολοκληρωμένο, αποτελεσματικό και κοινωνικά δίκαιο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και δημοσιονομικής προσαρμογής. Το πρόγραμμα αυτό θέτει τα θεμέλια για την έξοδο από τον φαύλο κύκλο λιτότητας και ύφεσης ενώ απαρτίζεται από μια σειρά στοχευμένων κυβερνητικών σχεδίων δράσης -με την υποστήριξη διεθνών οργανισμών και των ευρωπαϊκών αρχών- σε μια σειρά από κρίσιμους τομείς που υπέφεραν διαχρονικά από την ανεπάρκεια των προηγούμενων κυβερνήσεων, τη διαφθορά τους, την ανοχή έναντι της οικονομικής ολιγαρχίας και τη χρησιμοποίηση του κράτους για τη διατήρηση πελατειακών σχέσεων εις βάρους του δημοσίου συμφέροντος. Συγκεκριμένα ξεχωρίζουν:
- Η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής των πολυεθνικών επιχειρήσεων, η ίδρυση του περιουσιολογίου, ο έλεγχος των καταθέσεων και περιουσιακών στοιχείων αυτών που έβγαλαν τα χρήματα τους στο εξωτερικό. Τα μέτρα αυτά συνιστούν πλέον δεσμεύσεις που καταφέραμε να ενσωματώσουμε στο νέο πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδας.
- Η κυβέρνηση σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, την επιστημονική κοινότητα της χώρας και με διεθνείς οργανισμούς θα θέσει σε εφαρμογή μια πραγματική στρατηγική ανάπτυξης και παραγωγικής ανασυγκρότησης, με έμφαση στους τομείς όπου η χώρα διαθέτει ανεκμετάλλευτα πλεονεκτήματα, όπως η γεωργία, ο τουρισμός, η ενέργεια, η εφοδιαστική αλυσίδα και οι μεταφορές. Εγκαταλείπεται πλέον η αδιέξοδο και κοινωνικά άδικη πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης προς όφελος μιας γνήσιας αναπτυξιακής πολιτικής με άξονα την ενίσχυση της διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μας.
- Μια κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο έχει την πολιτική βούληση για τη σύγκρουση με τα συμφέροντα εντός και εκτός του κρατικού μηχανισμού αλλά διαθέτει πλέον και συγκεκριμένα ΣΧΕΔΙΑ ΔΡΑΣΗΣ που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της συμφωνίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οικονομικού εγκλήματος, την αναβάθμιση της δημόσιας διοίκησης προς όφελος των πολιτών και της ανάπτυξης, την ανεξαρτητοποίησή της από τη διαπλοκή, τις πολιτικές παρεμβάσεις, τις πελατειακές σχέσεις, τη διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού συστήματος δημοσίων συμβάσεων. Σε αντίθεση με προηγούμενες κυβερνήσεις, η συμφωνία δεν προβλέπει ωστόσο απολύσεις και δεν απαξιώνει το ανθρώπινο δυναμικό του ελληνικού δημοσίου.
- Σε κοινωνικό και εργασιακό επίπεδο τέλος, η συμφωνία προβλέπει καθοριστικές δράσεις ως αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης όπως η διασφάλιση της πρόσβασης όλων των πολιτών στο σύστημα υγείας, η εφαρμογή σχεδίου δράσης κατά της καταπολέμησης της αδήλωτης εργασίας καθώς και η συνέχιση και εμβάθυνση των πολιτικών μας κατά της ανθρωπιστικής κρίσης, συμπεριλαμβανομένου και του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος.
6. Αναφορικά με τον στραγγαλισμό της οικονομίας κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης
Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αντιμετώπισε κρίση ρευστότητας από το φθινόπωρο του 2014, με τεράστιες τις ευθύνες της Νέας Δημοκρατίας, η οποία επιστράτευσε τη στρατηγική του τρόμου, αρχικά για να αποτρέψει την πτώση της κυβέρνησης Σαμαρά - Βενιζέλου και στη συνέχει για να καλλιεργήσει κλίμα αριστερής παρένθεσης. Η συνολική εκροή καταθέσεων μέχρι τα capital controls έφτασε σχεδόν τα 50 δις (16 δις μέχρι τις εκλογές του Ιανουαρίου και τα υπόλοιπα μετά). Ως αποτέλεσμα, οι ανάγκες στήριξης των τραπεζών είτε μέσω Ευρωσυστήματος είτε μέσω ELA αυξάνονταν συνεχώς, οδηγώντας την πραγματική οικονομία σε ασφυξία.
Η άρση του waiver στις 11/2, το πλαίσιο ασφυκτικών περιορισμών της 18/2, με το οποίο αποκλείστηκε οποιαδήποτε χρηματοδότηση του Δημοσίου από το τραπεζικό σύστημα, οι εβδομαδιαίες εγκρίσεις για τον ELA και η συνεχής συζήτηση από τις 18/3 για αύξηση των haircut στα Ελληνικά collateral, η οποία τελικά αποφασίστηκε στις 6/7, συντήρησαν ένα κλίμα οικονομικού πολέμου χωρίς προηγούμενο, με τεράστιο ψυχολογικό αντίκτυπο.
Η ΕΚΤ δεν έδωσε ποτέ άδεια - συγκατάθεσή για αύξηση του ορίου των 15 δις € για την έκδοση εντόκων γραμματίων, πιέζοντας την κατάσταση στα άκρα.
Η Ελλάδα πορεύτηκε χωρίς να έχει εισπράξει ούτε ένα Ευρώ από το ΔΝΤ και τον EFSF από τον περασμένο Ιούλιο, ενώ παράλληλα δεν αποδόθηκαν στη χώρα μας τα κέρδη της ΕΚΤ από τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου, που είχαν υπολογιστεί στον προϋπολογισμό του 2015. Την ίδια στιγμή η ελληνική κυβέρνηση σε ένδειξη καλής θέλησης πλήρωνε της υποχρεώσεις της μέχρι και τον Απρίλιο, σταματώντας μόνο όταν τέθηκε ζήτημα μη εκπλήρωσης ανελαστικών εσωτερικών υποχρεώσεων, οπότε και έκανε αναγκαστική στάση πληρωμών προς το ΔΝΤ. Η μεγάλη περιστολή πληρωμής εσωτερικών υποχρεώσεων, για να μπορέσουν να βγουν οι ανελαστικές υποχρεώσεις, υπήρξε άλλος ένας παράγοντας που επέτεινε την οικονομική ασφυξία.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών