Χρ. Νούνης (Ε.Λ.Ε.Τ.Ε.Α): Η αξία της επαγγελματικής ασφάλισης στο Ασφαλιστικό

Του Χρήστου Νούνη *

Τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ), προαιρετικού και υποχρεωτικού χαρακτήρα αποτελούν αναπόσπαστο πυλώνα των σύγχρονων ασφαλιστικών συστημάτων παγκοσμίως. Πέραν από τις αξίες της επαγγελματικής αλληλεγγύης, της διασφάλισης αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης και προστασίας για τους εργαζομένους, ο έμμεσος ρόλος και η συνεισφορά τους στις εργασιακές σχέσεις και στην οικονομία ως βασικού αναπτυξιακού μοχλού είναι θεμελιώδης,  συμβάλλoντας ταυτόχρονα καταλυτικά στη βελτίωση των κινήτρων για εργασία και φυσικά στην αποτελεσματικότερη διαχείριση των ασφαλιστικών κινδύνων. Ωστόσο, ενώ τα εμπειρικά οφέλη από την ανάπτυξη της επαγγελματικής ασφάλισης είναι αδιαμφισβήτητα, πολλές από τις προκλήσεις παραμένουν στη χώρα μας.
Ο ρόλος των ΤΕΑ, που εκπροσωπούν τον 2^ο Πυλώνα ασφάλισης, είναι σαφής και αφορά τη συμπληρωματική, σε παγκόσμιο επίπεδο συνήθως προαιρετική, ασφάλιση των εργαζομένων και στηρίζεται αυστηρά στην ύπαρξη επαγγελματικής σχέσης-απασχόλησης. Η επαγγελματική ασφάλιση με το συμπληρωματικό της χαρακτήρα διασφαλίζει υψηλότερη συνταξιοδοτική προστασία για τους εργαζομένους, ενώ παραδοσιακά λειτουργεί με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα και χρηματοδοτείται αμφίδρομα ή μονομερώς από τους εργαζόμενους και τους εργοδότες. Ουσιαστικά, πρόκειται για μη κερδοσκοπικά οχήματα αποταμίευσης τα οποία λειτουργούν για την υποστήριξη των εργαζομένων, με την αρωγή των εργοδοτών, ώστε να καλύψουν το “κενό” χρηματοδότησης των μελλοντικών συντάξεων, μεταξύ της κοινωνικής ασφάλισης και της αμιγώς ιδιωτικής ασφάλισης.

Τα ΤΕΑ σύγχρονος αποταμιευτικός θεσμός

Στην πραγματικότητα τα ΤΕΑ αποτελούν σύγχρονα ολοκληρωμένα οχήματα μακροχρόνιας αποταμίευσης με στόχο τη διασφάλιση επαρκούς εισοδήματος κατά την μετα-εργασιακή περίοδο (συνταξιοδότηση). Πρόκειται για Ταμεία τα οποία ιδρύονται και διοικούνται αμιγώς από τους κοινωνικούς εταίρους (εργοδότες-εργαζόμενους), υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, στη βάση της υλοποίησης του συμφωνηθέντος “επαγγελματικού συμβολαίου” σε επίπεδο κλάδου ή επιχείρησης. Με άλλα λόγια, η δημιουργία ενός ΤΕΑ αποτελεί έμπρακτη απόδειξη της ύπαρξης μιας πολυεπίπεδης και μακρόπνοης σχέσης εμπιστοσύνης και αμοιβαίας δέσμευσης μεταξύ των κοινωνικών εταίρων, που έχει θετικό πρόσημο και δημιουργεί πραγματική προστιθέμενη αξία για την επιχείρηση, τον επαγγελματικό κλάδο, την κοινωνία και την οικονομία.
Ο θεσμός των ΤΕΑ στη χώρα μας παραμένει πολύ λιγότερο διαδεδομένoς από ό,τι σε άλλες ανεπτυγμένες και ευρωπαϊκές χώρες, σύμφωνα με την πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ (2022) με τίτλο: “Επαγγελματική ασφάλιση στην Ελλάδα: Προκλήσεις και προοπτικές” που εκπονήθηκε για λογαριασμό της ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α. Πιο συγκεκριμένα, βασικά εμπόδια στάθηκαν ο διαχρονικά κυρίαρχος και γενναιόδωρος, αλλά μη βιώσιμος δημόσιος πυλώνας ασφάλισης, με υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης (τα οποία το 2009 ήταν στο 95,7%, με την κάλυψη των ελλειμμάτων από τον κρατικό προϋπολογισμό και σειρά ιδεολογικών αγκυλώσεων. Ταυτόχρονα, το υψηλό επίπεδο εισφορών για την κύρια και υποχρεωτική επικουρική ασφάλιση δεν επέτρεπε την ύπαρξη ζωτικού χώρου για την ανάπτυξης της επαγγελματικής ασφάλισης.

Τα οφέλη από τον 2^ο πυλώνα ασφάλισης

Εντούτοις, τα τελευταία 5 χρόνια ο 2^ος Πυλώνας Ασφάλισης παρουσιάζει μια σταθερά αναπτυξιακή πορεία με ευοίωνες προοπτικές περαιτέρω μεγέθυνσης, η οποία σαφώς και δεν οφείλεται αποκλειστικά στο “ευνοϊκό φορολογικό πλαίσιο” που διέπει τον θεσμό, δεδομένου ότι αυτό παραμένει σταθερό εδώ και μια δεκαετία ενώ ο συνολικός απολογισμός του κλάδου είναι φτωχός με δημιουργία, κατά μέσο όρο, μόλις ενός επαγγελματικού ταμείου ανά έτος την τελευταία 20ετία από το 2002 που θεσμοθετήθηκε ο θεσμός στην Ελλάδα. Η επαγγελματική ασφάλιση και ειδικότερα τα ΤΕΑ προσφέρουν ένα ευρύ φάσμα πλεονεκτημάτων για την ολιστική προστασία των εργαζομένων, συνιστώντας ένα ιδιαίτερα ανταποδοτικό εργαλείο μακροχρόνιας αποταμίευσης. Τα οφέλη αντίστοιχα για τους εργοδότες από την σύσταση και λειτουργία επαγγελματικού ταμείου είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την ενίσχυση της προσέλκυσης και μακροχρόνιας δέσμευσης των εργαζομένων και φυσικά την παροχή κινήτρων σε αυτούς στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον.
Πλέον, παρότι ο αριθμός των ΤΕΑ σταδιακά αυξάνεται, η διείσδυση του παραμένει χαμηλή και το μέγεθος του μικρό συγκριτικά με άλλες χώρες της Ευρώπης, καθώς το συνολικό ενεργητικό των ΤΕΑ προαιρετικής ασφάλισης αντιστοιχεί σε μόλις0,1% του ΑΕΠ, με τον δείκτη να φτάνει στο 1,1% του ΑΕΠ εάν συνυπολογιστούν και τα αποθεματικά των4 ΤΕΑ υποχρεωτικής ασφάλισης. Το στοιχείο αυτό αναδεικνύει τον φτωχό απολογισμό του εγχώριου 2^ου πυλώνα ασφάλισης, εάν αναλογιστεί κανείς ότι ο αντίστοιχος μέσος δείκτης για τις χώρες του ΟΟΣΑ είναι 99,9%! Μάλιστα, σε 9 από τις 37 χώρες το Ενεργητικό, δηλαδή η αξία των περιουσιακών στοιχείων των επαγγελματικών συνταξιοδοτικών ταμείων στο τέλος του 2020 υπερβαίνει το 100% του ΑΕΠ τους.

Η μεγαλύτερη πρόκληση

Το εγχώριο ασφαλιστικό σύστημα των τριών πυλώνων εξακολουθεί να χρήζει αναλογικότερης ανάπτυξης των δύο συμπληρωματικών κεφαλαιοποιητικών του πυλώνων και ανατροπής του υπερτροφικού 1^ου δημόσιου πυλώνα κοινωνικής ασφάλισης. Η μεγαλύτερη πρόκληση για την ανάπτυξη της επαγγελματικής ασφάλισης είναι η καλλιέργεια ασφαλιστικής συνείδησης και σφαιρικής αντίληψης για την αξία της ασφάλισης, της αποταμίευσης και του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού εν γένει. Ο 2^ος πυλώνας χρειάζεται να αποτελέσει μέρος του συνολικού μεταρρυθμιστικού ανασχεδιασμού του εθνικού ασφαλιστικού συστήματος, με βασικούς άξονες την τόνωση της συμπληρωματικότητας μεταξύ των πυλώνων ασφάλισης και την παροχή στοχευμένων οικονομικών κινήτρων για τη ενίσχυση της μακροχρόνιας αποταμίευσης και του συνταξιοδοτικού εισοδήματος των εργαζομένων.

Διάγραμμα 1: Το Ασφαλιστικό μας Σύστημα των Τριών Πυλώνων

* Ο Χρήστος Π. Νούνης είναι πρόεδρος Δ.Σ. του Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης Υπουργείου Οικονομικών (ΤΕΑ-ΥΠΟΙΚ) και πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α.)

www.bankingnews.gr