γράφει : Δ.Ν.
Λωρίδες Bollinger – Bollinger Bands
Οι “λωρίδες Bollinger” (Bollinger Bands) είναι ένας από τους δημοφιλέστερους δείκτες μεταβλητότητας. Δημιουργήθηκε από τον John Bollinger και αποτελείται από ένα κινούμενο μέσο κλεισμένο ανάμεσα από δύο λωρίδες που σχηματίζουν ένα εύρος μεταβλητότητας.
Η μεταβλητότητα μετρά πόσο έντονες είναι οι διακυμάνσεις της τιμής και βασίζεται στην τυπική απόκλιση του δείγματος. Το εύρος των λωρίδων Bollinger μεγαλώνει όσο μεγαλώνει η μεταβλητότητα των τιμών και μικραίνει όσο η μεταβλητότητα ελαττώνεται.
Τρόπος υπολογισμού:
Άνω λωρίδα: SMA 20 περιόδων + (Μεταβλητότητα 20 περιόδων x 2)
Κάτω λωρίδα: SMA 20 περιόδων - (Μεταβλητότητα 20 περιόδων x 2)
Μεσαία γραμμή: SMA 20 περιόδων
(SMA = Simple Moving Average, Απλός Κινητός Μέσος)
Στον υπολογισμό χρησιμοποιείται SMA (simple moving average) επειδή και ο υπολογισμός της Τυπικής απόκλισης χρησιμοποιεί επίσης απλό μέσο. Ο χρόνος των περιόδων που λαμβάνονται υπόψη στον υπολογισμό της Τυπικής απόκλισης, είναι ο ίδιος με του απλού κινητού μέσου, ενώ οι εξωτερικές λωρίδες υπολογίζονται 2 τυπικές αποκλίσεις πάνω και κάτω από την μεσαία λωρίδα.
Αλλάζοντας τον αριθμό των περιόδων που λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό του απλού κινούμενου μέσου αλλάζουμε και τον αριθμό των περιόδων που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό της τυπικής απόκλισης.
Συνεπώς χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή όταν προσαρμόζουμε τον πολλαπλασιαστή της τυπικής απόκλισης. Ο πολλαπλασιαστής της τυπικής απόκλισης είναι ορισμένος από προεπιλογή στο 2. Ο Bollinger προτείνει μικρές και προσεκτικές προσαρμογές, θέτοντας το πολ/στη στο 2.1 για SMA 50 περιόδων και στο 1.9 για SMA 10 περιόδων.
Τα σήματα:
Ο συγκεκριμένος δείκτης προσφέρει πολλών ειδών σήματα, τα ισχυρότερα εκ των οποίων είναι οι σχηματισμοί “Μ-tops” και “W-bottoms” εντός των ορίων του, οι οποίοι βοηθούν στον καθορισμό ή την πρόβλεψη της αλλαγής της επικρατούσας τάσης.
Πολλοί traders χρησιμοποιούν και σήματα που παράγονται από τις κινήσεις τις τιμής εντός των ορίων του δείκτη σε συνδυασμό με σήματα από Candle Sticks. Όταν η τιμή αγγίζει ή διασπά με “μακρά γεμάτη μπάρα” την κάτω λωρίδα, τότε παράγεται σήμα αγοράς, ενώ ως σήμα εξόδου οι επενδυτές λαμβάνουν το άγγιγμα της μεσαίας γραμμής.
Αντίστοιχα όταν διασπάται η ανοδική λωρίδα από “κενή μπάρα” παράγεται σήμα πώλησης. Πιο συγκεκριμένα:
Κατά μήκος των λωρίδων
Κινήσεις πάνω ή κάτω από τα όρια των λωρίδων δεν είναι σήματα, με την έννοια που έχουμε μάθει να τα αντιλαμβανόμαστε στην Τεχνική ανάλυση, αλλά περισσότερο μικρά σημάδια που απο μόνα τους δεν θεωρούνται ισχυρά. Γενικά, μια κίνηση προς την άνω λωρίδα λαμβάνεται ώς ένδειξης δύναμης, ενώ αντίστοιχα μια απότομη κίνηση που θα αγγίξει την κάτω λωρίδα, θεωρείται ένδειξη αδυναμίας ή αποδυνάμωσης. Μελετώντας την ευρύτερη εικόνα και αν αντιληφθούμε τί σημαίνει η τιμή να αγγίζει την πάνω ή την κάτω λωρίδα, οι παραπάνω διαπιστώσεις θα φανούν απόλυτα λογικές. Ας θυμηθούμε οτι οι λωρίδες βρίσκονται σε απόσταση 2x τυπικών αποκλίσεων από την τιμή, προφανώς μια κίνηση που θα άγγιζε αυτά τα επίπεδα θα υποστηριζόταν από μια από μια ικανή δυναμική.
- Μια δυνατή ανοδική κίνηση που «τρυπά» την άνω λωρίδα είναι σημάδι δύναμης όχι αδυναμίας.
-Ένα άγγιγμα της άνω λωρίδας ύστερα από επιβεβαιωμένο W-bottom σηματοδοτεί την απαρχή μιας ανοδικής τάσης. Από την άλλη είναι επίσης σύνηθες οι τιμές να μην ακουμπάν καθόλου την κάτω λωρίδα κατά την διάρκεια ανοδικής τάσης, ενώ ο απλός κινούμενος μέσος 20 ημερών (SMA20) λειτουργεί σαν επίπεδο στήριξης.
- Κίνηση κάτω από τον SMA20 κατά την διάρκεια ανοδικής τάσης χρησιμοποιείται ως ευκαιρία επανατοποθέτησης πριν την κίνηση που θα φέρει το επόμενο άγγιγμα της άνω λωρίδας.
M-tops
Οι σχηματισμοί έχουν πάρει το όνομά τους από το χαρακτηριστικό σχήματισμό στο διάγραμμα που παρομοιάζει με το γράμμα Μ. Ως μέρος της μελέτης του Arthur Merrill αναγνωρίστηκαν 16 σχηματισμοί “Μ”tops. Ο δείκτης Bollinger Bands, χρησιμοποιεί αυτούς τους σχηματισμούς για να παράξει σήματα. Διπλές Κορυφές (Double tops), σχηματισμός “Κεφάλι και ώμοι” (Head and Shoulders) και σχηματισμοί “Διαμάντια” υποδεικνύουν αναπτυσσόμενα μοτίβα. Στην πιο απλή μορφή τους οι “κορυφές-Μ” είναι ένας σχηματισμός “Διπλής Κορυφής” (Double Top), η πρώτη κορυφή μπορεί να είναι υψηλότερη ή χαμηλότερη από την δεύτερη.
Σημάδι ΜΗ-επιβεβαίωσης από τον Bollinger όταν η τιμή επιτυγχάνει νέα υψηλότερα υψηλά.
Η ολοκλήρωση του σχηματισμού γίνεται με διαδοχική επιβεβαίωση τεσσάρων βημάτων:
1. Αντίδραση ψηλά πάνω από την άνω λωρίδα.
2. Η τιμή συναντά αντίσταση και αντιδρά υποχωρώντας προς τη γραμμή του SMA.
3. Η τιμή ανακάμπτει και ξεπερνά την πρώτη κορυφή, αλλά αποτυγχάνει να ξεπεράσει την άνω λωρίδα.
Η αδυναμία της 3ης κίνησης να αγγίξει την γραμμή είναι σημάδι που προμηνύει αλλαγή τάσης.
4. Η τελική επιβεβαίωση έρχεται από διάσπαση του επιπέδου στήριξης που σχηματίστηκε από το προηγούμενο χαμηλό.
W-bottoms
Από την άλλη ο δείκτης βοηθά επίσης στην αναγνώριση μοτίβων W-bottom τα οποία σχηματίζονται σε πτωτικές τάσεις από 2 συνεχόμενα χαμηλά/αντιδράσεις. Πιο συγκεκριμένα αναζητούμε W bottoms σε διαγράμματα όπου το δεύτερο χαμηλό είναι χαμηλότερο από το 1ο αλλά κρατιέται πάνω από την κάτω λωρίδα.
Υπάρχουν 4 βήματα για να επιβεβαιωθεί ένα W-bottom με την βοήθεια των λωρίδων bollinger. Η πρώτη αντίδραση σχηματίζει ένα χαμηλό το οποίο τις περισσότερες φορές είναι κάτω από την κάτω λωρίδα. Δεύτερον υπάρχει μια αντίδραση πρός την μεσαία λωρίδα. Τρίτον ακολουθεί ένα ακόμα χαμηλό το οποίο συνήθως μένει πάνω από την κάτω λωρίδα, και το γεγονός αυτό θεωρείται καλό σημάδι για την ολοκλήρωση της κίνησης καθώς υποδηλώνει λιγότερη αδυναμία της τελευταίας πτωτικής κίνησης. Τέλος ο σχηματισμός ολοκληρώνεται με μια δυνατή ανοδική κίνηση μετά το 2ο χαμηλό και διάσπαση του επιπέδου αντίστασης.
Ανακεφαλαιώνοντας
Οι Λωρίδες Bollinger μας δείχνουν το ύψος της μεταβλητότητας του τίτλου, ενώ ο SMA υποδηλώνει την κατεύθυνση. Σύμφωνα με τον Bollinger το 88-89% των τιμών πρέπει να κυμαίνονται εντός των λωρίδων, πράγμα που προσδίδει στις κινήσεις εκτός αυτών, ιδιαίτερη τεχνική βαρύτητα. Τιμές πάνω από τα όρια θεωρούνται “υψηλές”, ενώ κάτω από αυτά, χαμηλές, όμως δεν πρέπει να θεωρούνται σήματα αντιστροφής – sell ή buy-!
Όπως και οι περισσότεροι δείκτες, έτσι και ο Bollinger Bands, δεν συνίσταται να χρησιμοποιείται μόνος του,αλλά σε συνδυασμό με άλλους δείκτες ώστε να συγκρίνονται και να ενισχύονται τα σήματά του.
Μπαλής Α.
Οι “λωρίδες Bollinger” (Bollinger Bands) είναι ένας από τους δημοφιλέστερους δείκτες μεταβλητότητας. Δημιουργήθηκε από τον John Bollinger και αποτελείται από ένα κινούμενο μέσο κλεισμένο ανάμεσα από δύο λωρίδες που σχηματίζουν ένα εύρος μεταβλητότητας.
Η μεταβλητότητα μετρά πόσο έντονες είναι οι διακυμάνσεις της τιμής και βασίζεται στην τυπική απόκλιση του δείγματος. Το εύρος των λωρίδων Bollinger μεγαλώνει όσο μεγαλώνει η μεταβλητότητα των τιμών και μικραίνει όσο η μεταβλητότητα ελαττώνεται.
Τρόπος υπολογισμού:
Άνω λωρίδα: SMA 20 περιόδων + (Μεταβλητότητα 20 περιόδων x 2)
Κάτω λωρίδα: SMA 20 περιόδων - (Μεταβλητότητα 20 περιόδων x 2)
Μεσαία γραμμή: SMA 20 περιόδων
(SMA = Simple Moving Average, Απλός Κινητός Μέσος)
Στον υπολογισμό χρησιμοποιείται SMA (simple moving average) επειδή και ο υπολογισμός της Τυπικής απόκλισης χρησιμοποιεί επίσης απλό μέσο. Ο χρόνος των περιόδων που λαμβάνονται υπόψη στον υπολογισμό της Τυπικής απόκλισης, είναι ο ίδιος με του απλού κινητού μέσου, ενώ οι εξωτερικές λωρίδες υπολογίζονται 2 τυπικές αποκλίσεις πάνω και κάτω από την μεσαία λωρίδα.
Αλλάζοντας τον αριθμό των περιόδων που λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό του απλού κινούμενου μέσου αλλάζουμε και τον αριθμό των περιόδων που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό της τυπικής απόκλισης.
Συνεπώς χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή όταν προσαρμόζουμε τον πολλαπλασιαστή της τυπικής απόκλισης. Ο πολλαπλασιαστής της τυπικής απόκλισης είναι ορισμένος από προεπιλογή στο 2. Ο Bollinger προτείνει μικρές και προσεκτικές προσαρμογές, θέτοντας το πολ/στη στο 2.1 για SMA 50 περιόδων και στο 1.9 για SMA 10 περιόδων.
Τα σήματα:
Ο συγκεκριμένος δείκτης προσφέρει πολλών ειδών σήματα, τα ισχυρότερα εκ των οποίων είναι οι σχηματισμοί “Μ-tops” και “W-bottoms” εντός των ορίων του, οι οποίοι βοηθούν στον καθορισμό ή την πρόβλεψη της αλλαγής της επικρατούσας τάσης.
Πολλοί traders χρησιμοποιούν και σήματα που παράγονται από τις κινήσεις τις τιμής εντός των ορίων του δείκτη σε συνδυασμό με σήματα από Candle Sticks. Όταν η τιμή αγγίζει ή διασπά με “μακρά γεμάτη μπάρα” την κάτω λωρίδα, τότε παράγεται σήμα αγοράς, ενώ ως σήμα εξόδου οι επενδυτές λαμβάνουν το άγγιγμα της μεσαίας γραμμής.
Αντίστοιχα όταν διασπάται η ανοδική λωρίδα από “κενή μπάρα” παράγεται σήμα πώλησης. Πιο συγκεκριμένα:
Κατά μήκος των λωρίδων
Κινήσεις πάνω ή κάτω από τα όρια των λωρίδων δεν είναι σήματα, με την έννοια που έχουμε μάθει να τα αντιλαμβανόμαστε στην Τεχνική ανάλυση, αλλά περισσότερο μικρά σημάδια που απο μόνα τους δεν θεωρούνται ισχυρά. Γενικά, μια κίνηση προς την άνω λωρίδα λαμβάνεται ώς ένδειξης δύναμης, ενώ αντίστοιχα μια απότομη κίνηση που θα αγγίξει την κάτω λωρίδα, θεωρείται ένδειξη αδυναμίας ή αποδυνάμωσης. Μελετώντας την ευρύτερη εικόνα και αν αντιληφθούμε τί σημαίνει η τιμή να αγγίζει την πάνω ή την κάτω λωρίδα, οι παραπάνω διαπιστώσεις θα φανούν απόλυτα λογικές. Ας θυμηθούμε οτι οι λωρίδες βρίσκονται σε απόσταση 2x τυπικών αποκλίσεων από την τιμή, προφανώς μια κίνηση που θα άγγιζε αυτά τα επίπεδα θα υποστηριζόταν από μια από μια ικανή δυναμική.
- Μια δυνατή ανοδική κίνηση που «τρυπά» την άνω λωρίδα είναι σημάδι δύναμης όχι αδυναμίας.
-Ένα άγγιγμα της άνω λωρίδας ύστερα από επιβεβαιωμένο W-bottom σηματοδοτεί την απαρχή μιας ανοδικής τάσης. Από την άλλη είναι επίσης σύνηθες οι τιμές να μην ακουμπάν καθόλου την κάτω λωρίδα κατά την διάρκεια ανοδικής τάσης, ενώ ο απλός κινούμενος μέσος 20 ημερών (SMA20) λειτουργεί σαν επίπεδο στήριξης.
- Κίνηση κάτω από τον SMA20 κατά την διάρκεια ανοδικής τάσης χρησιμοποιείται ως ευκαιρία επανατοποθέτησης πριν την κίνηση που θα φέρει το επόμενο άγγιγμα της άνω λωρίδας.
M-tops
Οι σχηματισμοί έχουν πάρει το όνομά τους από το χαρακτηριστικό σχήματισμό στο διάγραμμα που παρομοιάζει με το γράμμα Μ. Ως μέρος της μελέτης του Arthur Merrill αναγνωρίστηκαν 16 σχηματισμοί “Μ”tops. Ο δείκτης Bollinger Bands, χρησιμοποιεί αυτούς τους σχηματισμούς για να παράξει σήματα. Διπλές Κορυφές (Double tops), σχηματισμός “Κεφάλι και ώμοι” (Head and Shoulders) και σχηματισμοί “Διαμάντια” υποδεικνύουν αναπτυσσόμενα μοτίβα. Στην πιο απλή μορφή τους οι “κορυφές-Μ” είναι ένας σχηματισμός “Διπλής Κορυφής” (Double Top), η πρώτη κορυφή μπορεί να είναι υψηλότερη ή χαμηλότερη από την δεύτερη.
Σημάδι ΜΗ-επιβεβαίωσης από τον Bollinger όταν η τιμή επιτυγχάνει νέα υψηλότερα υψηλά.
Η ολοκλήρωση του σχηματισμού γίνεται με διαδοχική επιβεβαίωση τεσσάρων βημάτων:
1. Αντίδραση ψηλά πάνω από την άνω λωρίδα.
2. Η τιμή συναντά αντίσταση και αντιδρά υποχωρώντας προς τη γραμμή του SMA.
3. Η τιμή ανακάμπτει και ξεπερνά την πρώτη κορυφή, αλλά αποτυγχάνει να ξεπεράσει την άνω λωρίδα.
Η αδυναμία της 3ης κίνησης να αγγίξει την γραμμή είναι σημάδι που προμηνύει αλλαγή τάσης.
4. Η τελική επιβεβαίωση έρχεται από διάσπαση του επιπέδου στήριξης που σχηματίστηκε από το προηγούμενο χαμηλό.
W-bottoms
Από την άλλη ο δείκτης βοηθά επίσης στην αναγνώριση μοτίβων W-bottom τα οποία σχηματίζονται σε πτωτικές τάσεις από 2 συνεχόμενα χαμηλά/αντιδράσεις. Πιο συγκεκριμένα αναζητούμε W bottoms σε διαγράμματα όπου το δεύτερο χαμηλό είναι χαμηλότερο από το 1ο αλλά κρατιέται πάνω από την κάτω λωρίδα.
Υπάρχουν 4 βήματα για να επιβεβαιωθεί ένα W-bottom με την βοήθεια των λωρίδων bollinger. Η πρώτη αντίδραση σχηματίζει ένα χαμηλό το οποίο τις περισσότερες φορές είναι κάτω από την κάτω λωρίδα. Δεύτερον υπάρχει μια αντίδραση πρός την μεσαία λωρίδα. Τρίτον ακολουθεί ένα ακόμα χαμηλό το οποίο συνήθως μένει πάνω από την κάτω λωρίδα, και το γεγονός αυτό θεωρείται καλό σημάδι για την ολοκλήρωση της κίνησης καθώς υποδηλώνει λιγότερη αδυναμία της τελευταίας πτωτικής κίνησης. Τέλος ο σχηματισμός ολοκληρώνεται με μια δυνατή ανοδική κίνηση μετά το 2ο χαμηλό και διάσπαση του επιπέδου αντίστασης.
Ανακεφαλαιώνοντας
Οι Λωρίδες Bollinger μας δείχνουν το ύψος της μεταβλητότητας του τίτλου, ενώ ο SMA υποδηλώνει την κατεύθυνση. Σύμφωνα με τον Bollinger το 88-89% των τιμών πρέπει να κυμαίνονται εντός των λωρίδων, πράγμα που προσδίδει στις κινήσεις εκτός αυτών, ιδιαίτερη τεχνική βαρύτητα. Τιμές πάνω από τα όρια θεωρούνται “υψηλές”, ενώ κάτω από αυτά, χαμηλές, όμως δεν πρέπει να θεωρούνται σήματα αντιστροφής – sell ή buy-!
Όπως και οι περισσότεροι δείκτες, έτσι και ο Bollinger Bands, δεν συνίσταται να χρησιμοποιείται μόνος του,αλλά σε συνδυασμό με άλλους δείκτες ώστε να συγκρίνονται και να ενισχύονται τα σήματά του.
Μπαλής Α.
Σχόλια αναγνωστών