Η ελληνική οικονομία πρέπει να επιστρέψει σε ένα νέο βιώσιμο αναπτυξιακό μονοπάτι
Η κρίση που βιώνει η χώρα τα τελευταία χρόνια τελειώνει, με την αποκατάσταση των ανισορροπιών που την προκάλεσαν και την επάνοδο σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, παραδέχεται ο πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών και της Εθνικής Τράπεζας, Γ. Ζανιάς.
Ωστόσο προειδοποιεί, μιλώντας σε εκδήλωση με αντικείμενο «Ανταγωνιστικότητα και Ανάπτυξη: Προτάσεις Πολιτικής», πως οι στιγμές παραμένουν κρίσιμες, καθώς τώρα ξεκινάει η αποκατάσταση των αρνητικών συνεπειών της κρίσης σε όρους χαμένης παραγωγής, εισοδημάτων και πολύ υψηλής ανεργίας.
Σύμφωνα με τον κ. Ζανιά, τα συνήθη πρωτογενή δημοσιονομικά ελλείμματα έχουν γίνει πλεονάσματα, το συνολικό δημοσιονομικό έλλειμμα βρίσκεται γύρω από το όριο του 3% που θέτει το Σύμφωνο Σταθερότητας, το σύνηθες για δεκαετίες έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έχει πλέον γίνει πλεόνασμα, ενώ, μετά από καιρό, η ανάπτυξη από τρίμηνο σε τρίμηνο γύρισε θετική φέτος την άνοιξη και είμαι σίγουρος πως έχει γυρίσει θετική στο τρίμηνο που τελειώνει σε σχέση με το ίδιο τρίμηνο πέρυσι.
Έχοντας ως χώρα βιώσει τις τρομερές συνέπειες, που όμοιες στην οικονομική ιστορία είχαν παρατηρηθεί στο Great Depression στις ΗΠΑ, αυτό που τώρα προέχει είναι η πλήρης και αποτελεσματική εισαγωγή των ασφαλιστικών δικλίδων που δεν θα επιτρέψουν να ξαναζήσουμε μια τέτοια κρίση.
Οι δικλίδες αυτές αφορούν στη θεσμοθέτηση των κατάλληλων checks and balances για τον έλεγχο των κρατικών δαπανών, την εισαγωγή σύγχρονων μεθόδων για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, και, πιο σημαντικό απ’ όλα, την τοποθέτηση της οικονομίας σε ένα νέο βιώσιμο αναπτυξιακό μονοπάτι.
Κατά τη φάση διόρθωσης των οικονομικών ανισορροπιών υπήρξε επίσης πρόοδος και στις τρεις παραπάνω ομάδες θεσμικών αλλαγών και πολιτικών με τη μεγαλύτερη πρόοδο να έχει σημειωθεί στην εισαγωγή συστημάτων για τον έλεγχο των κρατικών δαπανών (π.χ . Commitment Registry κ.λπ.).
Η αλλαγή του αναπτυξιακού προτύπου από αυτό που στηριζόταν στην κατανάλωση, και μάλιστα σε σημαντικό βαθμό με δανεικά, σε ένα που θα στηρίζεται στις επενδύσεις, στην παραγωγή και στις εξαγωγές, υποστηρίχτηκε από μια σειρά παρεμβάσεων του οικονομικού προγράμματος που τρέχει, προσθέτει ο κ. Ζανιάς.
Έτσι, η κατανάλωση μειώθηκε σημαντικά λόγω μείωσης κάποιων εισοδημάτων αλλά και αύξησης κάποιων φόρων κατανάλωσης, ενώ έγιναν μια σειρά από διαρθρωτικές αλλαγές που οδηγούν στην ανάκτηση της χαμένης ανταγωνιστικότητας από την εποχή της εισαγωγής του ευρώ αλλά και απελευθέρωσαν ένα σημαντικό αναπτυξιακό απόθεμα που ήταν εγκλωβισμένο σε χρόνιες δομικές στρεβλώσεις.
Η μεταρρύθμιση στην αγορά εργασίας ήταν πολύ σημαντική και βοήθησε στη μεγάλη μείωση της πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας, που υπολογίζεται με βάση το μοναδιαίο κόστος εργασίας, σε επίπεδα προ εισαγωγής του ευρώ. Άλλες σημαντικές σχετικές μεταρρυθμίσεις αφορούν τις απελευθερώσεις κάποιων αγορών και κάποιες βελτιώσεις στο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Οι μεταρρυθμίσεις αυτές ενίσχυσαν σημαντικά την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, όπως φαίνεται και από πολλούς σχετικούς δείκτες που υπολογίζουν διεθνείς οργανισμοί.
Σήμερα, που οι σημαντικές ανισορροπίες της ελληνικής οικονομίας διορθώθηκαν και η ανάπτυξη επιστρέφει, η έμφαση της οικονομικής πολιτικής πρέπει να συγκεντρωθεί στην περαιτέρω βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, στην αλλαγή του προτύπου ανάπτυξης και στην ενίσχυση της ζήτησης.
Επτά άξονες για μεταρρυθμίσεις
Η μεταρρυθμιστική ατζέντα για το άμεσο μέλλον είναι ακόμη γεμάτη και αφορά κυρίως διαρθρωτικές αλλαγές. Πιστεύω πως υπάρχουν επτά τομείς παρεμβάσεων που χρειάζεται να συνεχιστούν και εντατικοποιηθούν. Αυτοί οι τομείς μάλιστα πιστεύω πως μπορούν να έχουν και το απαραίτητο ownership.
Θα ξεκινήσω από τη φορολογία. Εδώ χρειάζονται πολλά πράγματα ακόμη τόσο στη φορολογική πολιτική όσο και στη φορολογική διοίκηση. Η σημερινή χρονική συγκυρία μας βρίσκει με υψηλούς φορολογικούς συντελεστές σχεδόν παντού. Υπάρχουν όμως δύο εξαιρέσεις που πιστεύω πως δείχνουν και την κατεύθυνση που πρέπει να έχουν οι μειώσεις των φορολογικών συντελεστών ώστε να δημιουργηθεί μια ανταγωνιστική και εξωστρεφής ανάπτυξη.
Μέσα στη λαίλαπα των αυξήσεων φόρων υπήρχαν δύο φόροι που μειώθηκαν σε επίπεδα χαμηλότερα και πριν ακόμη από την κρίση. Πρόκειται για τον ΦΠΑ στα τουριστικά πακέτα και οι ασφαλιστικές εισφορές. Τέτοιου είδους μειώσεις φόρων και εισφορών οδηγούν την οικονομία σε ένα rebalancing το οποίο είναι απαραίτητο και το οποίο έχει επιτυχώς εφαρμοστεί σε άλλες χώρες. Εννοείται βέβαια πως πρέπει να εξαφανιστούν σταδιακά και οι διάφορες έκτακτες φορολογικές επιβαρύνσεις που εισήχθησαν μέσα στην κρίση.
Στον τομέα της φορολογίας βέβαια χρειάζεται και η συνέχιση της εισαγωγής σύγχρονων συστημάτων στη φορολογική διοίκηση γιατί μόνο με βελτίωση της φορολογικής συμμόρφωσης μπορούμε να μεταβούμε σε μια εποχή ουσιαστικής μείωσης των φορολογικών συντελεστών.
Το επιχειρηματικό περιβάλλον αποτελεί έναν τομέα στον οποίο χρειάζονται, παρά τις βελτιώσεις που έχουν γίνει, πολλές ακόμη παρεμβάσεις που διορθώνουν αγκυλώσεις από την απλή γραφειοκρατία, μέχρι τον καθορισμό χρήσεων γης.
Τρίτον, χρειάζονται ακόμη παρεμβάσεις στη λειτουργία αγορών. Και εδώ αρκετά έχουν γίνει, αλλά απομένουν παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν ακόμη ώστε οι αγορές να λειτουργούν ανταγωνιστικά, οι τιμές να δίνουν τα σωστά σήματα και να μην ζουν κάποιες ομάδες σε βάρος του συνόλου. Μάλιστα, κάποιες δομές αγορών έχουν σημαντικό βαθμό συσχέτισης και με τη φοροδιαφυγή, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στις προτάσεις πολιτικής.
Τέταρτον, αποκρατικοποιήσεις. Οι αποκρατικοποιήσεις μπορούν να φέρουν αρκετά κεφάλαια στην Ελλάδα ενώ μπορούν να έχουν έναν πολύ σημαντικό αναπτυξιακό ρόλο (π.χ. λιμάνια) και βελτιωμένη αποτελεσματικότητα στην οικονομία. Σε καμία περίπτωση βέβαια δεν πρέπει να υποκατασταθούν δημόσια μονοπώλια από ιδιωτικά. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται ισχυρή εποπτεία για διασφάλιση του δημόσιου και καταναλωτικού συμφέροντος. Σε κάποιες περιπτώσεις που η δημόσια παραγωγή κάποιων αγαθών δεν είναι αποτελεσματική πρέπει να εξεταστεί και η δημόσια παροχή κάποιας δημόσιας υπηρεσίας αντί της δημόσιας παραγωγής.
Πέμπτον, η δημόσια διοίκηση. Ο μεγάλος ασθενής ο οποίος επηρεάζει τη λειτουργία των πάντων. Το πρόβλημα της δημόσιας διοίκησης λύνεται με την εισαγωγή συστημάτων που δουλεύουν, δημιουργούν κίνητρα και αυξάνουν την αποτελεσματικότητα. Η δημιουργία μιας αξιόπιστης και αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης χρειάζεται χρόνο και γι’ αυτό η μεταρρύθμισή της θα μπορούσε να εποπτεύεται από μια ανεξάρτητη επιτροπή (ίσως ένα παρακλάδι ή μια επιτροπή του ΑΣΕΠ) η οποία θα δημοσιεύει εκθέσεις για την πρόοδο της συγκεκριμένης μεταρρύθμισης.
Έκτον, Δικαιοσύνη. Διασφάλιση κράτους δικαίου, προβλεψιμότητας αποφάσεων των δικαστηρίων και ταχύτητας στην εκδίκαση των υποθέσεων.
Έβδομον, Παιδεία. Αν δεν κάνουμε ένα εθνικό σχέδιο για την παιδεία, ξεκινώντας από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σε 30 χρόνια θα είμαστε πάλι σε κρίση, καταλήγει ο κ. Ζανιάς.
www.bankingnews.gr
Ωστόσο προειδοποιεί, μιλώντας σε εκδήλωση με αντικείμενο «Ανταγωνιστικότητα και Ανάπτυξη: Προτάσεις Πολιτικής», πως οι στιγμές παραμένουν κρίσιμες, καθώς τώρα ξεκινάει η αποκατάσταση των αρνητικών συνεπειών της κρίσης σε όρους χαμένης παραγωγής, εισοδημάτων και πολύ υψηλής ανεργίας.
Σύμφωνα με τον κ. Ζανιά, τα συνήθη πρωτογενή δημοσιονομικά ελλείμματα έχουν γίνει πλεονάσματα, το συνολικό δημοσιονομικό έλλειμμα βρίσκεται γύρω από το όριο του 3% που θέτει το Σύμφωνο Σταθερότητας, το σύνηθες για δεκαετίες έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έχει πλέον γίνει πλεόνασμα, ενώ, μετά από καιρό, η ανάπτυξη από τρίμηνο σε τρίμηνο γύρισε θετική φέτος την άνοιξη και είμαι σίγουρος πως έχει γυρίσει θετική στο τρίμηνο που τελειώνει σε σχέση με το ίδιο τρίμηνο πέρυσι.
Έχοντας ως χώρα βιώσει τις τρομερές συνέπειες, που όμοιες στην οικονομική ιστορία είχαν παρατηρηθεί στο Great Depression στις ΗΠΑ, αυτό που τώρα προέχει είναι η πλήρης και αποτελεσματική εισαγωγή των ασφαλιστικών δικλίδων που δεν θα επιτρέψουν να ξαναζήσουμε μια τέτοια κρίση.
Οι δικλίδες αυτές αφορούν στη θεσμοθέτηση των κατάλληλων checks and balances για τον έλεγχο των κρατικών δαπανών, την εισαγωγή σύγχρονων μεθόδων για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, και, πιο σημαντικό απ’ όλα, την τοποθέτηση της οικονομίας σε ένα νέο βιώσιμο αναπτυξιακό μονοπάτι.
Κατά τη φάση διόρθωσης των οικονομικών ανισορροπιών υπήρξε επίσης πρόοδος και στις τρεις παραπάνω ομάδες θεσμικών αλλαγών και πολιτικών με τη μεγαλύτερη πρόοδο να έχει σημειωθεί στην εισαγωγή συστημάτων για τον έλεγχο των κρατικών δαπανών (π.χ . Commitment Registry κ.λπ.).
Η αλλαγή του αναπτυξιακού προτύπου από αυτό που στηριζόταν στην κατανάλωση, και μάλιστα σε σημαντικό βαθμό με δανεικά, σε ένα που θα στηρίζεται στις επενδύσεις, στην παραγωγή και στις εξαγωγές, υποστηρίχτηκε από μια σειρά παρεμβάσεων του οικονομικού προγράμματος που τρέχει, προσθέτει ο κ. Ζανιάς.
Έτσι, η κατανάλωση μειώθηκε σημαντικά λόγω μείωσης κάποιων εισοδημάτων αλλά και αύξησης κάποιων φόρων κατανάλωσης, ενώ έγιναν μια σειρά από διαρθρωτικές αλλαγές που οδηγούν στην ανάκτηση της χαμένης ανταγωνιστικότητας από την εποχή της εισαγωγής του ευρώ αλλά και απελευθέρωσαν ένα σημαντικό αναπτυξιακό απόθεμα που ήταν εγκλωβισμένο σε χρόνιες δομικές στρεβλώσεις.
Η μεταρρύθμιση στην αγορά εργασίας ήταν πολύ σημαντική και βοήθησε στη μεγάλη μείωση της πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας, που υπολογίζεται με βάση το μοναδιαίο κόστος εργασίας, σε επίπεδα προ εισαγωγής του ευρώ. Άλλες σημαντικές σχετικές μεταρρυθμίσεις αφορούν τις απελευθερώσεις κάποιων αγορών και κάποιες βελτιώσεις στο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Οι μεταρρυθμίσεις αυτές ενίσχυσαν σημαντικά την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, όπως φαίνεται και από πολλούς σχετικούς δείκτες που υπολογίζουν διεθνείς οργανισμοί.
Σήμερα, που οι σημαντικές ανισορροπίες της ελληνικής οικονομίας διορθώθηκαν και η ανάπτυξη επιστρέφει, η έμφαση της οικονομικής πολιτικής πρέπει να συγκεντρωθεί στην περαιτέρω βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, στην αλλαγή του προτύπου ανάπτυξης και στην ενίσχυση της ζήτησης.
Επτά άξονες για μεταρρυθμίσεις
Η μεταρρυθμιστική ατζέντα για το άμεσο μέλλον είναι ακόμη γεμάτη και αφορά κυρίως διαρθρωτικές αλλαγές. Πιστεύω πως υπάρχουν επτά τομείς παρεμβάσεων που χρειάζεται να συνεχιστούν και εντατικοποιηθούν. Αυτοί οι τομείς μάλιστα πιστεύω πως μπορούν να έχουν και το απαραίτητο ownership.
Θα ξεκινήσω από τη φορολογία. Εδώ χρειάζονται πολλά πράγματα ακόμη τόσο στη φορολογική πολιτική όσο και στη φορολογική διοίκηση. Η σημερινή χρονική συγκυρία μας βρίσκει με υψηλούς φορολογικούς συντελεστές σχεδόν παντού. Υπάρχουν όμως δύο εξαιρέσεις που πιστεύω πως δείχνουν και την κατεύθυνση που πρέπει να έχουν οι μειώσεις των φορολογικών συντελεστών ώστε να δημιουργηθεί μια ανταγωνιστική και εξωστρεφής ανάπτυξη.
Μέσα στη λαίλαπα των αυξήσεων φόρων υπήρχαν δύο φόροι που μειώθηκαν σε επίπεδα χαμηλότερα και πριν ακόμη από την κρίση. Πρόκειται για τον ΦΠΑ στα τουριστικά πακέτα και οι ασφαλιστικές εισφορές. Τέτοιου είδους μειώσεις φόρων και εισφορών οδηγούν την οικονομία σε ένα rebalancing το οποίο είναι απαραίτητο και το οποίο έχει επιτυχώς εφαρμοστεί σε άλλες χώρες. Εννοείται βέβαια πως πρέπει να εξαφανιστούν σταδιακά και οι διάφορες έκτακτες φορολογικές επιβαρύνσεις που εισήχθησαν μέσα στην κρίση.
Στον τομέα της φορολογίας βέβαια χρειάζεται και η συνέχιση της εισαγωγής σύγχρονων συστημάτων στη φορολογική διοίκηση γιατί μόνο με βελτίωση της φορολογικής συμμόρφωσης μπορούμε να μεταβούμε σε μια εποχή ουσιαστικής μείωσης των φορολογικών συντελεστών.
Το επιχειρηματικό περιβάλλον αποτελεί έναν τομέα στον οποίο χρειάζονται, παρά τις βελτιώσεις που έχουν γίνει, πολλές ακόμη παρεμβάσεις που διορθώνουν αγκυλώσεις από την απλή γραφειοκρατία, μέχρι τον καθορισμό χρήσεων γης.
Τρίτον, χρειάζονται ακόμη παρεμβάσεις στη λειτουργία αγορών. Και εδώ αρκετά έχουν γίνει, αλλά απομένουν παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν ακόμη ώστε οι αγορές να λειτουργούν ανταγωνιστικά, οι τιμές να δίνουν τα σωστά σήματα και να μην ζουν κάποιες ομάδες σε βάρος του συνόλου. Μάλιστα, κάποιες δομές αγορών έχουν σημαντικό βαθμό συσχέτισης και με τη φοροδιαφυγή, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη στις προτάσεις πολιτικής.
Τέταρτον, αποκρατικοποιήσεις. Οι αποκρατικοποιήσεις μπορούν να φέρουν αρκετά κεφάλαια στην Ελλάδα ενώ μπορούν να έχουν έναν πολύ σημαντικό αναπτυξιακό ρόλο (π.χ. λιμάνια) και βελτιωμένη αποτελεσματικότητα στην οικονομία. Σε καμία περίπτωση βέβαια δεν πρέπει να υποκατασταθούν δημόσια μονοπώλια από ιδιωτικά. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται ισχυρή εποπτεία για διασφάλιση του δημόσιου και καταναλωτικού συμφέροντος. Σε κάποιες περιπτώσεις που η δημόσια παραγωγή κάποιων αγαθών δεν είναι αποτελεσματική πρέπει να εξεταστεί και η δημόσια παροχή κάποιας δημόσιας υπηρεσίας αντί της δημόσιας παραγωγής.
Πέμπτον, η δημόσια διοίκηση. Ο μεγάλος ασθενής ο οποίος επηρεάζει τη λειτουργία των πάντων. Το πρόβλημα της δημόσιας διοίκησης λύνεται με την εισαγωγή συστημάτων που δουλεύουν, δημιουργούν κίνητρα και αυξάνουν την αποτελεσματικότητα. Η δημιουργία μιας αξιόπιστης και αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης χρειάζεται χρόνο και γι’ αυτό η μεταρρύθμισή της θα μπορούσε να εποπτεύεται από μια ανεξάρτητη επιτροπή (ίσως ένα παρακλάδι ή μια επιτροπή του ΑΣΕΠ) η οποία θα δημοσιεύει εκθέσεις για την πρόοδο της συγκεκριμένης μεταρρύθμισης.
Έκτον, Δικαιοσύνη. Διασφάλιση κράτους δικαίου, προβλεψιμότητας αποφάσεων των δικαστηρίων και ταχύτητας στην εκδίκαση των υποθέσεων.
Έβδομον, Παιδεία. Αν δεν κάνουμε ένα εθνικό σχέδιο για την παιδεία, ξεκινώντας από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σε 30 χρόνια θα είμαστε πάλι σε κρίση, καταλήγει ο κ. Ζανιάς.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών