Οι ελληνικές τράπεζες αντιμετώπισαν την σκληρότητα των θεσμών λόγω του τρίτου προγράμματος διάσωσης.
Στον μηχανισμό προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης ο οποίος ουσιαστικά θεσπίστηκε με την οδηγία BRRD που στοχεύει στην εξυγίανση των τραπεζών αναφέρεται το think tank Bruegel επικαλούμενο ορισμένα επιτυχημένα παραδείγματα όπως των ελληνικών τραπεζών Πειραιώς και Εθνικής το 2015.
Παράλληλα προτείνει στο μέλλον ο ESM ο Μόνιμος Μηχανισμός Στήριξης στην ευρωζώνη να μπορεί είτε μόνος του, είτε σε συνεργασία με τα κράτη να συμμετέχει στην ανακεφαλαιοποίηση μιας τράπεζας.
Ενώ η προληπτική ανακεφαλαιοποίηση είναι ένας νόμιμος τρόπος διαχείρισης των τραπεζικών κρίσεων, οι όροι που έχει θέσει η BRRD (οδηγία για την εξυγίανση των τραπεζών) είναι περιοριστικοί και έχουν μέχρι στιγμής αποδειχθεί αποτελεσματικοί ώστε να μην χρησιμοποιηθούν σε αφερέγγυες τράπεζες.
Ωστόσο, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας o ESM θα πρέπει να εξουσιοδοτηθεί να συμμετέχει σε μελλοντικές προληπτικές ανακεφαλαιοποιήσεις.
Η οδηγία για την εξυγίανση των τραπεζών (BRRD) του 2014, μαζί με την έναρξη της τραπεζικής ένωσης στη ζώνη του ευρώ, αντιπροσωπεύουν μια αλλαγή στην πολιτική του τραπεζικού τομέα της ΕΕ.
Η BRRD αντικαθιστά την προηγούμενη οδηγία της δημόσιας στήριξης bail out μιας αποτυχημένης τράπεζας με μια υποχρεωτική κατανομή των βαρών ενισχύοντας έτσι την αξιοπιστία της αγοράς.
Η αλλαγή αυτή έχει κριθεί αποτελεσματική και θα πρέπει να ενισχυθεί αυτή η νέα πολιτική.
Η μακροχρόνια εμπειρία στις χρηματοπιστωτικές κρίσεις δείχνει, ότι απαιτούνται και πολύπλευρες λύσεις.
Η BRRD διατηρεί τη δυνατότητα δημόσιας στήριξης μέσω κρατικών εγγυήσεων και μέσω προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης.
Ωστόσο οι προϋποθέσεις που θέτει η BRRD για προληπτική ανακεφαλαιοποίηση είναι αρκετά περιοριστικές.
Περιλαμβάνουν όρους σχετικά με stress tests βιωσιμότητας του ισολογισμού μιας τράπεζας που βρίσκεται σε κίνδυνο, τον αντίκτυπο στον ανταγωνισμό, την οικονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα και τις γενικές αρχές ότι η παρέμβαση πρέπει να είναι προληπτική, προσωρινή και αναλογική.
Έχουν υπάρξει μόνο λίγες πραγματικές περιπτώσεις προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης στο πλαίσιο της BRRD μέχρι στιγμής:
Σε δύο ελληνικές τράπεζες Εθνική και Πειραιώς στα τέλη του 2015, των οποίων οι προληπτικές ανακεφαλαιοποιήσεις περιλάμβαναν κοινές μετοχές και μετατρέψιμες ομολογίες και οι οποίες μπορούν σήμερα να θεωρηθούν ως γενικά επιτυχημένες.
Πολύ πρόσφατα δόθηκε αυτή η δυνατότητα στην Monte dei Paschi di Siena στην Ιταλία και στις Banca Popolare di Vicenza και την Veneto Banca.
Κατά το Bruegel δεν υπάρχει άμεση ανάγκη νομοθετικής μεταρρύθμισης των τμημάτων της BRRD που καθιερώνουν τη δυνατότητα προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης του άρθρου 32.
Η ευρεία αναθεώρηση της BRRD που έχει προγραμματιστεί για το 2018 θα πρέπει να δώσει μια νέα ευκαιρία να εξεταστεί η ανάγκη τροποποίησης της νομοθετικής βάσης για προληπτική ανακεφαλαιοποίηση, ενδεχομένως με βάση περισσότερα διδάγματα από την πρακτική εμπειρία.
Που εφαρμόστηκε η προληπτική ανακεφαλαιοποίηση;
Η έννοια της προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στις περιπτώσεις δύο ελληνικών τραπεζών, της Τράπεζας Πειραιώς και της Εθνικής Τράπεζας το 2015 και για την Banca Monte dei Paschi di Siena της Ιταλίας (MPS) το 2017.
Επίσης σε δύο μικρότερες ιταλικές τράπεζες στην Ιταλία Banca Popolare di Vicenza (BPV) και η Veneto Banca (VB).
Οι τέσσερις μεγαλύτερες ελληνικές τράπεζες, οι οποίες εκτός από τον Πειραιά και την Εθνική Τράπεζα περιλαμβάνουν την Alpha Bank και την Eurobank ανακεφαλαιοποιήθηκαν στο τέλος του 2015.
Σε όλες τις περιπτώσεις, οι κρατικές ενισχύσεις παρασχέθηκαν με καταμερισμό των βαρών, μεταξύ μετόχων, ομολογιούχων και κράτους.
Η ανακεφαλαιοποίηση συνδυάστηκε με δημόσια εισφορά ύψους 2,7 δισεκ ευρώ στην Εθνική και Πειραιώς.
Με την μορφή μετατρέψιμων ομολόγων για τα τρία τέταρτα του ποσού και αύξηση κεφαλαίου για το υπόλοιπο ¼, μέσω του Ελληνικού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.
Η Banca Monte dei Paschi di Siena ζήτησε προληπτική ανακεφαλαιοποίηση από την ιταλική κυβέρνηση τον Δεκέμβριο
2016, μετά την αποτυχία των παρατεταμένων προσπαθειών για την άντληση κεφαλαίων.
Υπήρξαν πολλές άλλες περιπτώσεις τραπεζικής ανακεφαλαιοποίησης π.χ. το 2007, πριν από την πλήρη έναρξη ισχύος της BRRD την 1η Ιανουαρίου 2016.
Η πιο πρόσφατη ανακεφαλαιοποίηση του Caixa Geral de Depositos της Πορτογαλίας δεν αποτελεί προληπτική ανακεφαλαιοποίηση.
Τον Σεπτέμβριο του 2016, η Γερμανική κυβέρνηση τόνισε ότι σχεδιάζει ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης βάσει του οποίου θα χρειαζόταν 25% συμμετοχή της Deutsche Bank, πιθανώς μέσω προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης.
Ωστόσο το σχέδιο αυτό δεν υλοποιήθηκε.
Με βάση όλα αυτά τα παραδείγματα εξάγονται συμπεράσματα για την προληπτική ανακεφαλαιοποίηση.
Οι προσπάθειες διάσωσης των δύο ελληνικών τραπεζών είχαν επικριθεί από την ΕΕ
Αλλά μπορεί να θεωρηθεί επί του παρόντος ευρέως επιτυχημένη η προληπτική ανακεφαλαιοποίηση, καθώς ούτε ο Πειραιώς ούτε η Εθνική Τράπεζα χρειάζονται περαιτέρω ανακεφαλαιοποίηση, παρά τις δύσκολες ελληνικές μακροοικονομικές συνθήκες.
Η περίπτωση Banca Monte dei Paschi di Siena είναι πολύ πρόσφατη και ως εκ τούτου είναι πιο δύσκολο να αξιολογηθεί.
Προφανώς αντιμετωπίστηκε με λιγότερη σκληρότητα από την Εθνική Τράπεζα και τον Πειραιά, γεγονός που δεν αποτελεί έκπληξη.
Οι ελληνικές τράπεζες αντιμετώπισαν την σκληρότητα των θεσμών λόγω του τρίτου προγράμματος διάσωσης και πως αυτό επιβλήθηκε και εφαρμόστηκε.
Ένα κοινό στοιχείο όλων των τραπεζών που χρειάστηκαν προληπτική ανακεφαλαιοποίηση είναι ότι τα δάνεια προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις ήταν το μεγαλύτερο πρόβλημα και αυτό αποδεικνύει την εξάρτηση των τραπεζών με την οικονομία.
Η διαχείριση των τραπεζικών κρίσεων δεν είναι μια ακριβής και προβλέψιμη επιστήμη.
Οι νομοθέτες πρέπει να στοχεύουν στη μεγιστοποίηση της προβλεψιμότητας των κρίσεων.
Είναι πολύ σημαντικό, για παράδειγμα, ότι η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DGCOMP) πρέπει να είναι αυστηρή στην αξιολόγηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και του πεδίου εφαρμογής π.χ. εάν προκαλούνται σοκ στις οικονομίες από τις τράπεζες.
Ομοίως, ο SSM πρέπει να κάνει διακρίσεις κατά τη λήψη των αποφάσεών του σχετικά με σενάρια προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων stress tests (βασικό και δυσμενές σενάριο) στους ισολογισμούς των τραπεζών.
Το άρθρο 32 αποδεικνύεται νευραλγικό στην οδηγία – νόμο BRRD.
Η DGCOMP και οι αρμόδιες εθνικές κυβερνήσεις και αρχές θα πρέπει να πάρουν σωστά μαθήματα από προηγούμενες κρίσεις Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, ως θέμα είναι η ορθή εποπτική πρακτική.
Η αξιολόγηση σε βάθος της ποιότητας των στοιχείων ενεργητικού θα πρέπει πάντα να εκτελείται ως προαπαιτούμενο για προληπτικά μέτρα ανακεφαλαιοποίησης.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να εξετάζει προσεκτικά τις πρακτικές αυτές, αλλά θα πρέπει να απέχει από υπερβολικά αυστηρές νομοθεσίες.
Η εμπειρία της τελευταίας δεκαετίας δείχνει ότι οι οικονομικές καταστάσεις, ακόμη και όταν μια τράπεζα είναι εισηγμένη στο χρηματιστήριο, δεν επαρκούν και δεν παρέχουν αξιοπιστία.
Στο πλαίσιο αυτό η BRRD, εξετάζει τις απώλειες που μπορεί να υποστεί μια τράπεζα ή ενδέχεται να υποστεί στο εγγύς μέλλον ωστόσο χρειάζεται μια μεταρρύθμιση στο ζήτημα αυτό.
Συγκεκριμένα απαιτούνται
1)Οι περισσότερες τράπεζες της ΕΕ που δεν έχουν ακόμη δημοσιεύσει ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις με τη χρήση διεθνών λογιστικών προτύπων πρέπει να είναι υποχρεωμένες από το νόμο να το πράξουν.
2)Για τις τράπεζες που εδρεύουν στη ζώνη του ευρώ, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) θα πρέπει να τροποποιήσει τις κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη χρήση του μηχανισμού προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης
3)Μόνο μεμονωμένα κράτη μέλη μπορούν να προβαίνουν σε προληπτικές ανακεφαλαιοποιήσεις, μια κατάσταση που εμποδίζει την εκπλήρωση του στόχου της τραπεζικής ένωσης
4)Θα πρέπει ο ESM να συμμετάσχει μόνος του ή μαζί με τα κράτη μέλη στο μέλλον σε προληπτικές ανακεφαλαιοποιήσεις.
Αυτή η μεταρρύθμιση θα μπορούσε να είναι μέρος μιας ευρύτερης μελλοντικής επανεξέτασης της κατανομής των χρηματοοικονομικών κινδύνων στην τραπεζική ένωση.
www.bankingnews.gr
Παράλληλα προτείνει στο μέλλον ο ESM ο Μόνιμος Μηχανισμός Στήριξης στην ευρωζώνη να μπορεί είτε μόνος του, είτε σε συνεργασία με τα κράτη να συμμετέχει στην ανακεφαλαιοποίηση μιας τράπεζας.
Ενώ η προληπτική ανακεφαλαιοποίηση είναι ένας νόμιμος τρόπος διαχείρισης των τραπεζικών κρίσεων, οι όροι που έχει θέσει η BRRD (οδηγία για την εξυγίανση των τραπεζών) είναι περιοριστικοί και έχουν μέχρι στιγμής αποδειχθεί αποτελεσματικοί ώστε να μην χρησιμοποιηθούν σε αφερέγγυες τράπεζες.
Ωστόσο, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας o ESM θα πρέπει να εξουσιοδοτηθεί να συμμετέχει σε μελλοντικές προληπτικές ανακεφαλαιοποιήσεις.
Η οδηγία για την εξυγίανση των τραπεζών (BRRD) του 2014, μαζί με την έναρξη της τραπεζικής ένωσης στη ζώνη του ευρώ, αντιπροσωπεύουν μια αλλαγή στην πολιτική του τραπεζικού τομέα της ΕΕ.
Η BRRD αντικαθιστά την προηγούμενη οδηγία της δημόσιας στήριξης bail out μιας αποτυχημένης τράπεζας με μια υποχρεωτική κατανομή των βαρών ενισχύοντας έτσι την αξιοπιστία της αγοράς.
Η αλλαγή αυτή έχει κριθεί αποτελεσματική και θα πρέπει να ενισχυθεί αυτή η νέα πολιτική.
Η μακροχρόνια εμπειρία στις χρηματοπιστωτικές κρίσεις δείχνει, ότι απαιτούνται και πολύπλευρες λύσεις.
Η BRRD διατηρεί τη δυνατότητα δημόσιας στήριξης μέσω κρατικών εγγυήσεων και μέσω προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης.
Ωστόσο οι προϋποθέσεις που θέτει η BRRD για προληπτική ανακεφαλαιοποίηση είναι αρκετά περιοριστικές.
Περιλαμβάνουν όρους σχετικά με stress tests βιωσιμότητας του ισολογισμού μιας τράπεζας που βρίσκεται σε κίνδυνο, τον αντίκτυπο στον ανταγωνισμό, την οικονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα και τις γενικές αρχές ότι η παρέμβαση πρέπει να είναι προληπτική, προσωρινή και αναλογική.
Έχουν υπάρξει μόνο λίγες πραγματικές περιπτώσεις προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης στο πλαίσιο της BRRD μέχρι στιγμής:
Σε δύο ελληνικές τράπεζες Εθνική και Πειραιώς στα τέλη του 2015, των οποίων οι προληπτικές ανακεφαλαιοποιήσεις περιλάμβαναν κοινές μετοχές και μετατρέψιμες ομολογίες και οι οποίες μπορούν σήμερα να θεωρηθούν ως γενικά επιτυχημένες.
Πολύ πρόσφατα δόθηκε αυτή η δυνατότητα στην Monte dei Paschi di Siena στην Ιταλία και στις Banca Popolare di Vicenza και την Veneto Banca.
Κατά το Bruegel δεν υπάρχει άμεση ανάγκη νομοθετικής μεταρρύθμισης των τμημάτων της BRRD που καθιερώνουν τη δυνατότητα προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης του άρθρου 32.
Η ευρεία αναθεώρηση της BRRD που έχει προγραμματιστεί για το 2018 θα πρέπει να δώσει μια νέα ευκαιρία να εξεταστεί η ανάγκη τροποποίησης της νομοθετικής βάσης για προληπτική ανακεφαλαιοποίηση, ενδεχομένως με βάση περισσότερα διδάγματα από την πρακτική εμπειρία.
Που εφαρμόστηκε η προληπτική ανακεφαλαιοποίηση;
Η έννοια της προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στις περιπτώσεις δύο ελληνικών τραπεζών, της Τράπεζας Πειραιώς και της Εθνικής Τράπεζας το 2015 και για την Banca Monte dei Paschi di Siena της Ιταλίας (MPS) το 2017.
Επίσης σε δύο μικρότερες ιταλικές τράπεζες στην Ιταλία Banca Popolare di Vicenza (BPV) και η Veneto Banca (VB).
Οι τέσσερις μεγαλύτερες ελληνικές τράπεζες, οι οποίες εκτός από τον Πειραιά και την Εθνική Τράπεζα περιλαμβάνουν την Alpha Bank και την Eurobank ανακεφαλαιοποιήθηκαν στο τέλος του 2015.
Σε όλες τις περιπτώσεις, οι κρατικές ενισχύσεις παρασχέθηκαν με καταμερισμό των βαρών, μεταξύ μετόχων, ομολογιούχων και κράτους.
Η ανακεφαλαιοποίηση συνδυάστηκε με δημόσια εισφορά ύψους 2,7 δισεκ ευρώ στην Εθνική και Πειραιώς.
Με την μορφή μετατρέψιμων ομολόγων για τα τρία τέταρτα του ποσού και αύξηση κεφαλαίου για το υπόλοιπο ¼, μέσω του Ελληνικού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.
Η Banca Monte dei Paschi di Siena ζήτησε προληπτική ανακεφαλαιοποίηση από την ιταλική κυβέρνηση τον Δεκέμβριο
2016, μετά την αποτυχία των παρατεταμένων προσπαθειών για την άντληση κεφαλαίων.
Υπήρξαν πολλές άλλες περιπτώσεις τραπεζικής ανακεφαλαιοποίησης π.χ. το 2007, πριν από την πλήρη έναρξη ισχύος της BRRD την 1η Ιανουαρίου 2016.
Η πιο πρόσφατη ανακεφαλαιοποίηση του Caixa Geral de Depositos της Πορτογαλίας δεν αποτελεί προληπτική ανακεφαλαιοποίηση.
Τον Σεπτέμβριο του 2016, η Γερμανική κυβέρνηση τόνισε ότι σχεδιάζει ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης βάσει του οποίου θα χρειαζόταν 25% συμμετοχή της Deutsche Bank, πιθανώς μέσω προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης.
Ωστόσο το σχέδιο αυτό δεν υλοποιήθηκε.
Με βάση όλα αυτά τα παραδείγματα εξάγονται συμπεράσματα για την προληπτική ανακεφαλαιοποίηση.
Οι προσπάθειες διάσωσης των δύο ελληνικών τραπεζών είχαν επικριθεί από την ΕΕ
Αλλά μπορεί να θεωρηθεί επί του παρόντος ευρέως επιτυχημένη η προληπτική ανακεφαλαιοποίηση, καθώς ούτε ο Πειραιώς ούτε η Εθνική Τράπεζα χρειάζονται περαιτέρω ανακεφαλαιοποίηση, παρά τις δύσκολες ελληνικές μακροοικονομικές συνθήκες.
Η περίπτωση Banca Monte dei Paschi di Siena είναι πολύ πρόσφατη και ως εκ τούτου είναι πιο δύσκολο να αξιολογηθεί.
Προφανώς αντιμετωπίστηκε με λιγότερη σκληρότητα από την Εθνική Τράπεζα και τον Πειραιά, γεγονός που δεν αποτελεί έκπληξη.
Οι ελληνικές τράπεζες αντιμετώπισαν την σκληρότητα των θεσμών λόγω του τρίτου προγράμματος διάσωσης και πως αυτό επιβλήθηκε και εφαρμόστηκε.
Ένα κοινό στοιχείο όλων των τραπεζών που χρειάστηκαν προληπτική ανακεφαλαιοποίηση είναι ότι τα δάνεια προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις ήταν το μεγαλύτερο πρόβλημα και αυτό αποδεικνύει την εξάρτηση των τραπεζών με την οικονομία.
Η διαχείριση των τραπεζικών κρίσεων δεν είναι μια ακριβής και προβλέψιμη επιστήμη.
Οι νομοθέτες πρέπει να στοχεύουν στη μεγιστοποίηση της προβλεψιμότητας των κρίσεων.
Είναι πολύ σημαντικό, για παράδειγμα, ότι η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DGCOMP) πρέπει να είναι αυστηρή στην αξιολόγηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και του πεδίου εφαρμογής π.χ. εάν προκαλούνται σοκ στις οικονομίες από τις τράπεζες.
Ομοίως, ο SSM πρέπει να κάνει διακρίσεις κατά τη λήψη των αποφάσεών του σχετικά με σενάρια προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων stress tests (βασικό και δυσμενές σενάριο) στους ισολογισμούς των τραπεζών.
Το άρθρο 32 αποδεικνύεται νευραλγικό στην οδηγία – νόμο BRRD.
Η DGCOMP και οι αρμόδιες εθνικές κυβερνήσεις και αρχές θα πρέπει να πάρουν σωστά μαθήματα από προηγούμενες κρίσεις Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, ως θέμα είναι η ορθή εποπτική πρακτική.
Η αξιολόγηση σε βάθος της ποιότητας των στοιχείων ενεργητικού θα πρέπει πάντα να εκτελείται ως προαπαιτούμενο για προληπτικά μέτρα ανακεφαλαιοποίησης.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να εξετάζει προσεκτικά τις πρακτικές αυτές, αλλά θα πρέπει να απέχει από υπερβολικά αυστηρές νομοθεσίες.
Η εμπειρία της τελευταίας δεκαετίας δείχνει ότι οι οικονομικές καταστάσεις, ακόμη και όταν μια τράπεζα είναι εισηγμένη στο χρηματιστήριο, δεν επαρκούν και δεν παρέχουν αξιοπιστία.
Στο πλαίσιο αυτό η BRRD, εξετάζει τις απώλειες που μπορεί να υποστεί μια τράπεζα ή ενδέχεται να υποστεί στο εγγύς μέλλον ωστόσο χρειάζεται μια μεταρρύθμιση στο ζήτημα αυτό.
Συγκεκριμένα απαιτούνται
1)Οι περισσότερες τράπεζες της ΕΕ που δεν έχουν ακόμη δημοσιεύσει ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις με τη χρήση διεθνών λογιστικών προτύπων πρέπει να είναι υποχρεωμένες από το νόμο να το πράξουν.
2)Για τις τράπεζες που εδρεύουν στη ζώνη του ευρώ, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) θα πρέπει να τροποποιήσει τις κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη χρήση του μηχανισμού προληπτικής ανακεφαλαιοποίησης
3)Μόνο μεμονωμένα κράτη μέλη μπορούν να προβαίνουν σε προληπτικές ανακεφαλαιοποιήσεις, μια κατάσταση που εμποδίζει την εκπλήρωση του στόχου της τραπεζικής ένωσης
4)Θα πρέπει ο ESM να συμμετάσχει μόνος του ή μαζί με τα κράτη μέλη στο μέλλον σε προληπτικές ανακεφαλαιοποιήσεις.
Αυτή η μεταρρύθμιση θα μπορούσε να είναι μέρος μιας ευρύτερης μελλοντικής επανεξέτασης της κατανομής των χρηματοοικονομικών κινδύνων στην τραπεζική ένωση.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών