Συνέντευξη του εκτελεστικού προέδρου της doValue
To στοίχημα για το τραπεζικό σύστημα είναι να ξαναβρεί τη θέση και το φυσικό του ρόλο στην οικονομία. Δέκα χρόνια τώρα οι τράπεζες ασχολούνται κυρίως με την ανάκτηση κόκκινων δανείων και αυτή είναι μια παρά φύσιν λειτουργία τονίζει ο Θεόδωρος Καλαντώνης εκτελεστικός Πρόεδρος της doValue Greece.
Ο κ. Καλαντώνης σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή της Κυριακής εκτιμά, πως τα νέα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μετά την πανδημία θα ανέλθουν se 7 -10 δισεκ. ευρώ, υπογραμμίζοντας ωστόσο πως δεν θα πρέπει να αφεθούν να λιμνάσουν.
1. Η doValue αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους διαχειριστές μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ευρώπη. Ποιος είναι ο σχεδιασμός για την Ελλάδα μετά την απόκτηση της FPS;
Η doValue είναι ο κορυφαίος διαχειριστής δανείων & ακινήτων στη νότια Ευρώπη. Αποφάσισε να προχωρήσει στην υλοποίηση της συμφωνίας για την απόκτηση της FPS μέσα στην πανδημία για να γίνει υπ’ αριθμόν 1 και στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Πέρα από τον προφανή στόχο της ηγετικής θέσης στην αγορά, όμως, ο σχεδιασμός μας έχει μεγαλύτερες φιλοδοξίες.
Έχουμε αναλύσει την αγορά, στην Ελλάδα και την Ευρώπη, και διαπιστώνουμε ότι οι υπάρχουσες εταιρείες διαχείρισης δανείων και ακινήτων έχουν όλες ετεροβαρή ενασχόληση με τις συνιστώσες του αντικειμένου μας.
Ο όμιλος της doValue συνθέτει την εμπειρία της μητρικής εταιρίας στην Ιταλία, τη μεγαλύτερη αγορά προβληματικών δανείων, με την τεχνογνωσία της Altamira, της θυγατρικής στην Ισπανία που είναι η μεγαλύτερη αγορά ακινήτων από δανειακά χαρτοφυλάκια. Από την άλλη πλευρά, οι εταιρείες του κλάδου ασχολούνται με επιτυχία η καθεμία σε κάποια είδη χαρτοφυλακίων, είτε αυτά είναι στεγαστικά, είτε καταναλωτικά ή επιχειρηματικά, μικρομεσαίων επιχειρήσεων κ.ο.κ. αλλά δεν υπάρχει οργανισμός που να παρέχει κορυφαία εξειδίκευση και εμπειρία σε όλες τις κατηγορίες. Αυτό συνδέεται και με το γεγονός ότι στην αρχική φάση οι περισσότερες τιτλοποιήσεις ξεκίνησαν από ομοιογενή χαρτοφυλάκια. Τώρα πλέον έχουμε τιτλοποιήσεις πολλαπλών κατηγοριών απαιτήσεων και η ανάγκη για ενοποιημένη εξυπηρέτηση αποκτά διαφορετική διάσταση.
Ως ο μεγαλύτερος, από την πρώτη μέρα λειτουργίας της, servicer στην Ελλάδα, η doValue Greece έχει ένα πλήρες σχέδιο ανάπτυξης που ήδη υλοποιεί ώστε να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τον κλάδο – και όχι μόνο στη χώρα μας.
2. Μέσω των σχεδιαζόμενων τιτλοποιήσεων οι τράπεζες πρόκειται να μεταβιβάσουν σημαντικό τμήμα των κόκκινων στεγαστικών δανείων σε funds, τη διαχείριση των οποίων θα αναλάβουν οι servicers. Ποια εργαλεία θα εφαρμόσουν για την αποτελεσματική διαχείριση αυτού του ευαίσθητου τμήματος οφειλών;
Επιτρέψτε μου να το πω με ένα παράδειγμα. Τα εργαλεία είναι τα ίδια για όλους – τράπεζες και διαχειριστές.
Με τα ίδια εργαλεία δουλεύουν όλοι οι αρχιτέκτονες αλλά το αποτέλεσμα είναι πολύ διαφορετικό. Οι servicers φέρνουν μια νέα φιλοσοφία στη διαχείριση των κόκκινων δανείων επειδή είναι φύσει διαφορετικοί οργανισμοί από τις τράπεζες. Θέλω να υπογραμμίσω ότι οι servicers δεν είναι ιδιοκτήτες των χαρτοφυλακίων που εξυπηρετούν.
H βασική στρατηγική καθορίζεται από τους αγοραστές, τα επενδυτικά funds, που ενδιαφέρονται κυρίως για σταθερές χρηματοροές.
Ταυτόχρονα, καθώς οι servicers δεν έχουν δώσει τα δάνεια, οι επιλογές τους δεν επηρεάζουν την κουλτούρα πληρωμών: δεν είναι δηλαδή ο δανειολήπτης που βλέπει τον διπλανό του να μην πληρώνει την τράπεζα από την οποία και οι δύο πήραν δάνειο. Με το συνδυασμό servicer και επενδυτή, με την εγγύηση διαφάνειας που παρέχει η εποπτεία της Τραπέζης Ελλάδος, μπορούν να προσφερθούν πολύ πιο ευέλικτες λύσεις από την πρώτη στιγμή, με κριτήριο τη δυνατότητα του δανειολήπτη να ανταποκρίνεται στη συμφωνία αποπληρωμής ενός δανείου σε βάθος χρόνου. Ένα μείζον πρόβλημα των τραπεζών σήμερα, είναι η υποτροπή ήδη ρυθμισμένων δανείων. .
Σε αυτό το σκέλος, η συνεργασία funds-servicers μπορεί να είναι και πιο αποτελεσματική και πολύ πιο ευνοϊκή για το δανειολήπτη.
3. Εκτός από τα κόκκινα δάνεια οι servicers αναλαμβάνουν και τη διαχείριση των ακινήτων που συνδέονται με αυτά τα δάνεια. Ποια είναι η τεχνογνωσία που εισάγει η doValue στον τομέα της διαχείρισης ακινήτων και ποιες είναι οι εκτιμήσεις για την αγορά του real estate βάσει των νέων δεδομένων που δημιουργεί η ύφεση;
Η αγορά ακινήτων στην Ελλάδα υπέστη μια καθίζηση χωρίς προηγούμενο τα χρόνια της κρίσης. Η σωρευτική μείωση των τιμών ήταν της τάξης του 42% και, παρά την άνοδο την τελευταία διετία, τα ακίνητα έχουν χάσει πάνω από το ένα τρίτο της αξίας τους σε σχέση με το 2007. Η πανδημία φρέναρε απότομα την αποκατάσταση των αξιών. Η δημιουργία νέων κόκκινων δανείων μπορεί να φέρει μια ακόμη υποτροπή με μεγάλο αντίκτυπο. Ας μην ξεχνάμε ότι τα ακίνητα αφενός επηρεάζουν σημαντικά το τραπεζικό σύστημα και αφετέρου ήταν μια βασική τοποθέτηση του πλούτου των ελληνικών νοικοκυριών, όλων των τάξεων.
Η υπεύθυνη διαχείριση, επομένως, αποτελεί βασικό μοχλό για να προλάβουμε άλλη μια μόνιμη καταστροφή αξίας. Υπεύθυνη διαχείριση σημαίνει στρατηγικές προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητες κάθε ακινήτου. Προφανώς αυτό προϋποθέτει διευθέτηση νομικών και τεχνικών ζητημάτων αλλά δεν περιορίζεται σε αυτό.
Οι servicers δεν θα οδηγούν υποχρεωτικά κάθε ακίνητο στην αγορά.
Μπορούν ασφαλώς να το μεταπωλούν, όπως μπορούν και να το ενοικιάζουν. Και κάτι ακόμη, που δεν έχει επισημανθεί επαρκώς. Μπορούν επίσης να εισφέρουν ή/και να κινητοποιούν κεφάλαια για οικιστική ανάπτυξη των ακινήτων, συμβάλλοντας άμεσα στην ανάπτυξη και την απασχόληση.
Η θυγατρική του ομίλου Altamira είναι η κορυφαία εταιρεία στην Ευρώπη.
Θα μας βοηθήσει αμέσως και ουσιαστικά με τεχνογνωσία, με μια πρωτοποριακή πλατφόρμα, τόσο εσωτερικά όσο και διαδικτυακά προς τους αγοραστές αλλά και διασυνδέοντας μεσιτικά και τραπεζικά δίκτυα. Διασφαλίζουμε έτσι τη διαφάνεια, ταυτόχρονα με την αποτελεσματικότητα. Πιστεύω ότι από το 2021, καλώς εχόντων των πραγμάτων, η αγορά ακινήτων στην Ελλάδα θα είναι η πρώτη στην οποία θα αποτυπωθεί η επάνοδος της χώρας στην ανάπτυξη.
Έτσι θα έχουμε προετοιμάσει και το έδαφος ώστε να γίνει πράξη το μεγάλο ενδιαφέρον που ακόμη σήμερα, παρά την πανδημία, υπάρχει από ξένους επενδυτές για τοποθετήσεις σε ελληνικά ακίνητα. Καλύτεροι διαχειριστές σημαίνει ανάδειξη αξίας, καλύτερης ποιότητας επενδυτές και υψηλότερες αποτιμήσεις.
4. Ποια πολιτική θα ακολουθηθεί στον τομέα της διαχείρισης κόκκινων δανείων μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Ποια είναι η εμπειρία της doValue από τη διαχείριση του χαρτοφυλακίου Solar; Υπάρχει τεχνογνωσία στο χώρο της διαχείρισης κόκκινων επιχειρηματικών δανείων ή πρόκειται για ένα τομέα που θα παραμείνει στις τράπεζες;
Το Solar είναι ένα χαρτοφυλάκιο συνολικού ύψους 1,5 δις ευρώ, που αφορά 300 μικρο-μεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες είχαν μη εξυπηρετούμενα δάνεια σε τουλάχιστον τρεις συστημικές τράπεζες. Με την ενιαία ανάθεση του συνολικού χαρτοφυλακίου, έγινε η πρώτη προσπάθεια, το 2018 να υπάρξει ενιαία διαχείριση από όλους τους βασικούς πιστωτές, ώστε να μην εμποδίζει τη λύση τυχόν διαφορετική μεταξύ τους προσέγγιση. Ήταν ένα τολμηρό βήμα για τις τράπεζες και η εμπειρία έδειξε πως πράγματι η ενιαία διαχείριση μπορεί να είναι πολύ πιο αποτελεσματική.
Ωστόσο, η συγκεκριμένη πρωτοβουλία αφορούσε αποκλειστικά την ανάθεση της διαχείρισης του χαρτοφυλακίου χωρίς την αλλαγή της ιδιοκτησίας του. Ως αποτέλεσμα, στην πράξη, η αρμοδιότητα του servicer περιοριζόταν στην υποβολή προτάσεων, με τελικό κέντρο αποφάσεων και πάλι τις τράπεζες. Έτσι, η επεξεργασία προτάσεων διευκολύνθηκε, αλλά η έγκρισή και η υλοποίησή τους παρέμεινε δυσκίνητη.
Το Solar αποτέλεσε έτσι ένα βήμα στη σωστή κατεύθυνση που μας έδειξε ποιο πρέπει να είναι το επόμενο. Η μεταβίβαση της κατοχής των δανείων από τις τράπεζες σε τρίτους, ή πάντως η παροχή πλήρους ευχέρειας διαχείρισης, θα λύσει τα χέρια των servicers στις υποθέσεις πολλαπλών πιστωτριών τραπεζών που αφορούν μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων και ταυτόχρονα είναι οι πιο δύσκολες και περίπλοκες. Θα είναι μια πολύ σημαντική εξέλιξη, καθώς πολλές από τις επιχειρήσεις αυτές μπορούν να εξυγιανθούν και να ανακάμψουν. Με δυο λόγια, δηλαδή, πρέπει να αλλάξει ριζικά η αντίληψη της διαχείρισης. Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν μιλάμε για τη διαχείριση ενός προβληματικού δανείου, αλλά ενός προβληματικού δανειολήπτη. Μόνο με μια συνολική προσέγγιση, κατοχυρωμένη διαφάνεια και χειραφετημένο διαχειριστή της υπόθεσης μπορούν να βρεθούν ουσιαστικές λύσεις, και γρήγορα, σε τόσο περίπλοκες περιπτώσεις.
5. Η κυβέρνηση επεξεργάζεται ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την προστασία της πρώτης κατοικίας με δυνατότητα αγοράς αυτών των ακινήτων από ένα δημόσιο φορέα. Σύμφωνα με την άποψη που έχει διατυπώσει η ΕΕΔΑΔΠ το νέο πλαίσιο ανοίγει το δρόμο για μια γενικευμένη προστασία, καλύπτοντας τη συντριπτική πλειοψηφία των οφειλετών με στεγαστικά δάνεια. Πως θα επιδράσει το νέο πλαίσιο στη λειτουργία των servicers; Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά του νέου πλαισίου ώστε να διαφυλαχθεί η κουλτούρα πληρωμών;
Η πρόθεση της κυβέρνησης να παρέχει προστασία σε εκείνους που την έχουν πράγματι ανάγκη είναι σωστή. Όλοι θέλουμε ένα ξεκάθαρο και λειτουργικό θεσμικό πλαίσιο. Ο δημόσιος έλεγχος είναι εγγύηση διαφάνειας, αλλά και καλής συνεργασίας με τους ειλικρινείς δανειολήπτες, όπως και εντοπισμού των μη συνεργάσιμων. Δημόσιος έλεγχος δεν σημαίνει αναγκαστικά δημόσιος φορέας. Αν εστιάσουμε στο στόχο και όχι στα μέσα, λύση θα βρεθεί. Ο στόχος είναι η προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών. Η κάλυψη των στεγαστικών αναγκών μπορεί να κατοχυρωθεί χωρίς σύνδεση με το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Το κράτος έχει πολλούς τρόπους να παρέμβει σε όλες τις φάσεις του προβλήματος. Μπορεί, για παράδειγμα, να επιδοτεί τα δάνεια των ασθενέστερων ώστε να μην καταστούν προβληματικά, ή να επιδοτεί την παραμονή τους στην πρώτη κατοικία ακόμη κι όταν η ιδιοκτησία μεταβιβάζεται απαλλάσσοντάς τους από το σύνολο του χρέους που συνδέεται με αυτήν. Το κράτος μπορεί και πρέπει να θέσει τους κανόνες και να εποπτεύει, με τον πιο αυστηρό τρόπο, την τήρησή τους. Οι servicers έχουν κάθε κίνητρο να εφαρμόσουν στο έπακρο αυτούς τους κανόνες. Άρα το ιδανικό μοντέλο προκύπτει περίπου αυτόματα.
6. Η ύφεση προεξοφλεί τη δημιουργία μιας νέας γενιάς κόκκινων δανείων. Ποια είναι η εκτίμησή σας για το ύψος των κόκκινων δανείων που θα δημιουργήσει η νέα οικονομική κρίση και ποιος είναι ο ρόλος των εταιρειών διαχείρισης στη διαχείρισή τους;
Κάθε εκτίμηση είναι παρακινδυνευμένη, γιατί υπάρχει μεγάλος βαθμός αβεβαιότητας που συνδέεται με τις εξελίξεις στο υγειονομικό πεδίο. Άλλες συνθήκες θα διαμορφωθούν εάν σύντομα βρεθεί πρόληψη ή θεραπεία, άλλες εάν έχουμε ένα δεύτερο ανεξέλεγκτο κύμα του ιού. Δεν θέλω όμως να υπεκφύγω. Η ύφεση φέτος θα είναι βαθιά.
Μια πρόβλεψη για νέα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στην περιοχή των 7-10 δις. ευρώ λόγω της πανδημίας πιστεύω ότι ανταποκρίνεται στα δεδομένα που έχουμε σήμερα υπόψη μας. Θα μπορούμε να κάνουμε μια πολύ ακριβέστερη πρόβλεψη γύρω στα τέλη του έτους.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, μιλάμε για μια τάξη μεγέθους που είναι υποπολλαπλάσια του ήδη υπάρχοντος αποθέματος των 62 δις κόκκινων δανείων.
Η πρόβλεψή μου είναι ότι θα δημιουργηθεί ένας νέος όγκος αθετήσεων δανειακών υποχρεώσεων, όχι όμως σε ύψος που να είναι μη διαχειρίσιμο από το τραπεζικό σύστημα.
Θα έχουμε λόγω του κορονοϊού μια συγκυριακή υποτροπή, αλλά όχι ένα συστημικό πρόβλημα στα κόκκινα χαρτοφυλάκια. Το κρίσιμο ζήτημα είναι αυτά τα νέα προβληματικά δάνεια να μην αφεθούν να λιμνάσουν. Ξέρουμε πια πως η χρονική μετάθεση ούτε λύση δίνει, ούτε βελτιώνει τις προοπτικές, ενώ παγιώνει και ένα βάρος στην οικονομία δημιουργώντας επιχειρήσεις που αντλούν πόρους χωρίς προοπτικές.
Δεν πρέπει λοιπόν τα νέα ΝΡΕ, όσα κι αν είναι, να γίνουν και πάλι άχθος για τις τράπεζες. Και ταυτόχρονα να μην πάει πίσω η αντιμετώπιση του πραγματικά μεγάλου βάρους, που είναι τα ήδη προβληματικά χαρτοφυλάκια. Και στις δύο όψεις του ζητήματος, η παρουσία εξειδικευμένων servicers και η μεταφορά δανείων εκτός τραπεζικών ισολογισμών έχει καταλυτικά θετική επίδραση.
7. Στον τομέα της διαχείρισης κόκκινων δανείων έχουν ήδη αδειοδοτηθεί 20 περίπου εταιρείες και επαγγελματίες του χώρου εκτιμούν ότι πρόκειται για πλεονάζοντα αριθμό, προεξοφλώντας συγχωνεύσεις. Ποια είναι η άποψή σας;
Δεν είναι θέμα άποψης, αλλά εμπειρίας. Ξέρουμε τις συνέβη σε άλλες χώρες, εκεί όπου δημιουργήθηκε νωρίτερα από ό,τι σε εμάς το πρόβλημα ενός αποθέματος ΝΡΕ ύστερα από φάση ύφεσης και αναδύθηκε ο κλάδος των servicers. Μπορούμε να δούμε, λοιπόν, τι συνέβη στη Σκανδιναβία αρχικά, και κατόπιν στην Ιταλία και την Ισπανία. Σε αυτές τις αγορές σε σχετικά σύντομο διάστημα έμειναν στην αγορά πέντε έως εφτά μεγάλοι παίκτες. Σήμερα στην Ελλάδα έχουμε 25 αδειοδοτημένες εταιρείες. Δεν αποτελεί πρόβλεψη αλλά στον κλάδο των servicers απαιτείται ένα κρίσιμο μέγεθος και με κάποιο τρόπο θα πρέπει όσοι παραμείνουν ενεργοί να το αποκτήσουν.
8. Θεωρείτε σκόπιμη τη δημιουργία μιας bad bank και αν ναι κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορεί να λειτουργήσει με την διαμορφωμένη ήδη αγορά των servicers;
Οι ελληνικές τράπεζες, παρά τις μεγάλες προσπάθειες και τα βήματα που έγιναν, έχουν ακόμη πάνω από 60 δις προβληματικά δάνεια στους ισολογισμούς τους. Όπως ήδη ανέφερα, αυτό το ποσό θα αυξηθεί λόγω της πανδημίας. Εδώ και ένα χρόνο περίπου έχουν στη διάθεσή τους για την αντιμετώπιση του προβλήματος, μετά από αρκετό διάστημα κυοφορίας, το «σχέδιο Ηρακλής», που καταρτίστηκε στα πρότυπα του ιταλικού GACS. Η Τράπεζα της Ελλάδος ετοιμάζει παράλληλα ένα σχέδιο για την ίδρυση bad bank και δεν καινοτομώ λέγοντας ότι το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο ώστε όσο περισσότερα εργαλεία έχουμε για την αντιμετώπισή του, τόσο το καλύτερο.
Η δημιουργία του κλάδου των servicers στην Ελλάδα δημιουργεί ένα αναγκαίο υπόβαθρο, στη περίπτωση που οι αρχές τελικά προχωρήσουν, εγχώρια ή πανευρωπαϊκά, στην ίδρυση bad bank. Η πρόσφατη ελληνική εμπειρία δείχνει πως η αποτελεσματικότητα ενός τέτοιου οργανισμού μεγιστοποιείται όταν τον στηρίξουν εξειδικευμένοι φορείς διαχείρισης. Εφόσον ιδρυθεί, μια bad bank θα μπορεί να επιλέξει είτε να διαχειριστεί η ίδια τα χαρτοφυλάκια, που σημαίνει τη δημιουργία ενός εκτεταμένου μηχανισμού από το μηδέν, είτε να τα αναθέσει σε υπάρχοντες διαχειριστές. Έτσι, η λειτουργία servicers διευκολύνει όλες τις λύσεις για τη διαχείριση των κόκκινων δανείων, συμπεριλαμβανομένης της bad bank.
9. Βλέποντας πλέον το χρηματοοικονομικό τομέα όχι από την θέση του τραπεζίτη, ποιος θεωρείται ότι είναι ο ρόλος του τραπεζικού συστήματος;
Το στοίχημα για το τραπεζικό σύστημα είναι να ξαναβρεί τη θέση και το φυσικό του ρόλο στην οικονομία. Δέκα χρόνια τώρα οι τράπεζες ασχολούνται κυρίως με την ανάκτηση κόκκινων δανείων. Αυτή είναι μια παρά φύσιν λειτουργία. Ο λόγος ύπαρξής τους είναι για να κατευθύνουν τις αποταμιεύσεις στη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της οικονομίας και την ευημερία της κοινωνίας.
Τη δεκαετία της ελληνική κρίσης, ο κόσμος άλλαξε. Παντού, αλλά προπάντων στην Ευρώπη, οι τράπεζες δοκιμάζονται από ένα περιβάλλον εξαιρετικά χαμηλών ή και αρνητικών επιτοκίων, που δεν φαίνεται να υποχωρεί. Ταυτόχρονα, η τεχνολογική εξέλιξη προκαλεί διαταραχή (disruption) με τους νέους παίκτες του fintech να μπαίνουν δυναμικά σε τομείς όπως οι υπηρεσίες πληρωμών ή το συνάλλαγμα. Αυτές είναι οι μεγάλες στρατηγικές προκλήσεις για τις Τράπεζες.
Για την Ελλάδα, η ανάκτηση του υγιούς διαμεσολαβητικού ρόλου των τραπεζών στην οικονομία αποτελεί επιπλέον προϋπόθεση για να πετύχει τους ιδιαίτερα υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης που χρειάζεται. Η απαλλαγή των Τραπεζών από το βραχνά της διαχείρισης του αποθέματος προβληματικών δανείων θα απελευθερώσει δυνάμεις που η χώρα έχει σήμερα ανάγκη περισσότερο από ποτέ.
Ο κ. Καλαντώνης σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή της Κυριακής εκτιμά, πως τα νέα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μετά την πανδημία θα ανέλθουν se 7 -10 δισεκ. ευρώ, υπογραμμίζοντας ωστόσο πως δεν θα πρέπει να αφεθούν να λιμνάσουν.
1. Η doValue αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους διαχειριστές μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ευρώπη. Ποιος είναι ο σχεδιασμός για την Ελλάδα μετά την απόκτηση της FPS;
Η doValue είναι ο κορυφαίος διαχειριστής δανείων & ακινήτων στη νότια Ευρώπη. Αποφάσισε να προχωρήσει στην υλοποίηση της συμφωνίας για την απόκτηση της FPS μέσα στην πανδημία για να γίνει υπ’ αριθμόν 1 και στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Πέρα από τον προφανή στόχο της ηγετικής θέσης στην αγορά, όμως, ο σχεδιασμός μας έχει μεγαλύτερες φιλοδοξίες.
Έχουμε αναλύσει την αγορά, στην Ελλάδα και την Ευρώπη, και διαπιστώνουμε ότι οι υπάρχουσες εταιρείες διαχείρισης δανείων και ακινήτων έχουν όλες ετεροβαρή ενασχόληση με τις συνιστώσες του αντικειμένου μας.
Ο όμιλος της doValue συνθέτει την εμπειρία της μητρικής εταιρίας στην Ιταλία, τη μεγαλύτερη αγορά προβληματικών δανείων, με την τεχνογνωσία της Altamira, της θυγατρικής στην Ισπανία που είναι η μεγαλύτερη αγορά ακινήτων από δανειακά χαρτοφυλάκια. Από την άλλη πλευρά, οι εταιρείες του κλάδου ασχολούνται με επιτυχία η καθεμία σε κάποια είδη χαρτοφυλακίων, είτε αυτά είναι στεγαστικά, είτε καταναλωτικά ή επιχειρηματικά, μικρομεσαίων επιχειρήσεων κ.ο.κ. αλλά δεν υπάρχει οργανισμός που να παρέχει κορυφαία εξειδίκευση και εμπειρία σε όλες τις κατηγορίες. Αυτό συνδέεται και με το γεγονός ότι στην αρχική φάση οι περισσότερες τιτλοποιήσεις ξεκίνησαν από ομοιογενή χαρτοφυλάκια. Τώρα πλέον έχουμε τιτλοποιήσεις πολλαπλών κατηγοριών απαιτήσεων και η ανάγκη για ενοποιημένη εξυπηρέτηση αποκτά διαφορετική διάσταση.
Ως ο μεγαλύτερος, από την πρώτη μέρα λειτουργίας της, servicer στην Ελλάδα, η doValue Greece έχει ένα πλήρες σχέδιο ανάπτυξης που ήδη υλοποιεί ώστε να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τον κλάδο – και όχι μόνο στη χώρα μας.
2. Μέσω των σχεδιαζόμενων τιτλοποιήσεων οι τράπεζες πρόκειται να μεταβιβάσουν σημαντικό τμήμα των κόκκινων στεγαστικών δανείων σε funds, τη διαχείριση των οποίων θα αναλάβουν οι servicers. Ποια εργαλεία θα εφαρμόσουν για την αποτελεσματική διαχείριση αυτού του ευαίσθητου τμήματος οφειλών;
Επιτρέψτε μου να το πω με ένα παράδειγμα. Τα εργαλεία είναι τα ίδια για όλους – τράπεζες και διαχειριστές.
Με τα ίδια εργαλεία δουλεύουν όλοι οι αρχιτέκτονες αλλά το αποτέλεσμα είναι πολύ διαφορετικό. Οι servicers φέρνουν μια νέα φιλοσοφία στη διαχείριση των κόκκινων δανείων επειδή είναι φύσει διαφορετικοί οργανισμοί από τις τράπεζες. Θέλω να υπογραμμίσω ότι οι servicers δεν είναι ιδιοκτήτες των χαρτοφυλακίων που εξυπηρετούν.
H βασική στρατηγική καθορίζεται από τους αγοραστές, τα επενδυτικά funds, που ενδιαφέρονται κυρίως για σταθερές χρηματοροές.
Ταυτόχρονα, καθώς οι servicers δεν έχουν δώσει τα δάνεια, οι επιλογές τους δεν επηρεάζουν την κουλτούρα πληρωμών: δεν είναι δηλαδή ο δανειολήπτης που βλέπει τον διπλανό του να μην πληρώνει την τράπεζα από την οποία και οι δύο πήραν δάνειο. Με το συνδυασμό servicer και επενδυτή, με την εγγύηση διαφάνειας που παρέχει η εποπτεία της Τραπέζης Ελλάδος, μπορούν να προσφερθούν πολύ πιο ευέλικτες λύσεις από την πρώτη στιγμή, με κριτήριο τη δυνατότητα του δανειολήπτη να ανταποκρίνεται στη συμφωνία αποπληρωμής ενός δανείου σε βάθος χρόνου. Ένα μείζον πρόβλημα των τραπεζών σήμερα, είναι η υποτροπή ήδη ρυθμισμένων δανείων. .
Σε αυτό το σκέλος, η συνεργασία funds-servicers μπορεί να είναι και πιο αποτελεσματική και πολύ πιο ευνοϊκή για το δανειολήπτη.
3. Εκτός από τα κόκκινα δάνεια οι servicers αναλαμβάνουν και τη διαχείριση των ακινήτων που συνδέονται με αυτά τα δάνεια. Ποια είναι η τεχνογνωσία που εισάγει η doValue στον τομέα της διαχείρισης ακινήτων και ποιες είναι οι εκτιμήσεις για την αγορά του real estate βάσει των νέων δεδομένων που δημιουργεί η ύφεση;
Η αγορά ακινήτων στην Ελλάδα υπέστη μια καθίζηση χωρίς προηγούμενο τα χρόνια της κρίσης. Η σωρευτική μείωση των τιμών ήταν της τάξης του 42% και, παρά την άνοδο την τελευταία διετία, τα ακίνητα έχουν χάσει πάνω από το ένα τρίτο της αξίας τους σε σχέση με το 2007. Η πανδημία φρέναρε απότομα την αποκατάσταση των αξιών. Η δημιουργία νέων κόκκινων δανείων μπορεί να φέρει μια ακόμη υποτροπή με μεγάλο αντίκτυπο. Ας μην ξεχνάμε ότι τα ακίνητα αφενός επηρεάζουν σημαντικά το τραπεζικό σύστημα και αφετέρου ήταν μια βασική τοποθέτηση του πλούτου των ελληνικών νοικοκυριών, όλων των τάξεων.
Η υπεύθυνη διαχείριση, επομένως, αποτελεί βασικό μοχλό για να προλάβουμε άλλη μια μόνιμη καταστροφή αξίας. Υπεύθυνη διαχείριση σημαίνει στρατηγικές προσαρμοσμένες στις ιδιαιτερότητες κάθε ακινήτου. Προφανώς αυτό προϋποθέτει διευθέτηση νομικών και τεχνικών ζητημάτων αλλά δεν περιορίζεται σε αυτό.
Οι servicers δεν θα οδηγούν υποχρεωτικά κάθε ακίνητο στην αγορά.
Μπορούν ασφαλώς να το μεταπωλούν, όπως μπορούν και να το ενοικιάζουν. Και κάτι ακόμη, που δεν έχει επισημανθεί επαρκώς. Μπορούν επίσης να εισφέρουν ή/και να κινητοποιούν κεφάλαια για οικιστική ανάπτυξη των ακινήτων, συμβάλλοντας άμεσα στην ανάπτυξη και την απασχόληση.
Η θυγατρική του ομίλου Altamira είναι η κορυφαία εταιρεία στην Ευρώπη.
Θα μας βοηθήσει αμέσως και ουσιαστικά με τεχνογνωσία, με μια πρωτοποριακή πλατφόρμα, τόσο εσωτερικά όσο και διαδικτυακά προς τους αγοραστές αλλά και διασυνδέοντας μεσιτικά και τραπεζικά δίκτυα. Διασφαλίζουμε έτσι τη διαφάνεια, ταυτόχρονα με την αποτελεσματικότητα. Πιστεύω ότι από το 2021, καλώς εχόντων των πραγμάτων, η αγορά ακινήτων στην Ελλάδα θα είναι η πρώτη στην οποία θα αποτυπωθεί η επάνοδος της χώρας στην ανάπτυξη.
Έτσι θα έχουμε προετοιμάσει και το έδαφος ώστε να γίνει πράξη το μεγάλο ενδιαφέρον που ακόμη σήμερα, παρά την πανδημία, υπάρχει από ξένους επενδυτές για τοποθετήσεις σε ελληνικά ακίνητα. Καλύτεροι διαχειριστές σημαίνει ανάδειξη αξίας, καλύτερης ποιότητας επενδυτές και υψηλότερες αποτιμήσεις.
4. Ποια πολιτική θα ακολουθηθεί στον τομέα της διαχείρισης κόκκινων δανείων μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Ποια είναι η εμπειρία της doValue από τη διαχείριση του χαρτοφυλακίου Solar; Υπάρχει τεχνογνωσία στο χώρο της διαχείρισης κόκκινων επιχειρηματικών δανείων ή πρόκειται για ένα τομέα που θα παραμείνει στις τράπεζες;
Το Solar είναι ένα χαρτοφυλάκιο συνολικού ύψους 1,5 δις ευρώ, που αφορά 300 μικρο-μεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες είχαν μη εξυπηρετούμενα δάνεια σε τουλάχιστον τρεις συστημικές τράπεζες. Με την ενιαία ανάθεση του συνολικού χαρτοφυλακίου, έγινε η πρώτη προσπάθεια, το 2018 να υπάρξει ενιαία διαχείριση από όλους τους βασικούς πιστωτές, ώστε να μην εμποδίζει τη λύση τυχόν διαφορετική μεταξύ τους προσέγγιση. Ήταν ένα τολμηρό βήμα για τις τράπεζες και η εμπειρία έδειξε πως πράγματι η ενιαία διαχείριση μπορεί να είναι πολύ πιο αποτελεσματική.
Ωστόσο, η συγκεκριμένη πρωτοβουλία αφορούσε αποκλειστικά την ανάθεση της διαχείρισης του χαρτοφυλακίου χωρίς την αλλαγή της ιδιοκτησίας του. Ως αποτέλεσμα, στην πράξη, η αρμοδιότητα του servicer περιοριζόταν στην υποβολή προτάσεων, με τελικό κέντρο αποφάσεων και πάλι τις τράπεζες. Έτσι, η επεξεργασία προτάσεων διευκολύνθηκε, αλλά η έγκρισή και η υλοποίησή τους παρέμεινε δυσκίνητη.
Το Solar αποτέλεσε έτσι ένα βήμα στη σωστή κατεύθυνση που μας έδειξε ποιο πρέπει να είναι το επόμενο. Η μεταβίβαση της κατοχής των δανείων από τις τράπεζες σε τρίτους, ή πάντως η παροχή πλήρους ευχέρειας διαχείρισης, θα λύσει τα χέρια των servicers στις υποθέσεις πολλαπλών πιστωτριών τραπεζών που αφορούν μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων και ταυτόχρονα είναι οι πιο δύσκολες και περίπλοκες. Θα είναι μια πολύ σημαντική εξέλιξη, καθώς πολλές από τις επιχειρήσεις αυτές μπορούν να εξυγιανθούν και να ανακάμψουν. Με δυο λόγια, δηλαδή, πρέπει να αλλάξει ριζικά η αντίληψη της διαχείρισης. Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν μιλάμε για τη διαχείριση ενός προβληματικού δανείου, αλλά ενός προβληματικού δανειολήπτη. Μόνο με μια συνολική προσέγγιση, κατοχυρωμένη διαφάνεια και χειραφετημένο διαχειριστή της υπόθεσης μπορούν να βρεθούν ουσιαστικές λύσεις, και γρήγορα, σε τόσο περίπλοκες περιπτώσεις.
5. Η κυβέρνηση επεξεργάζεται ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την προστασία της πρώτης κατοικίας με δυνατότητα αγοράς αυτών των ακινήτων από ένα δημόσιο φορέα. Σύμφωνα με την άποψη που έχει διατυπώσει η ΕΕΔΑΔΠ το νέο πλαίσιο ανοίγει το δρόμο για μια γενικευμένη προστασία, καλύπτοντας τη συντριπτική πλειοψηφία των οφειλετών με στεγαστικά δάνεια. Πως θα επιδράσει το νέο πλαίσιο στη λειτουργία των servicers; Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά του νέου πλαισίου ώστε να διαφυλαχθεί η κουλτούρα πληρωμών;
Η πρόθεση της κυβέρνησης να παρέχει προστασία σε εκείνους που την έχουν πράγματι ανάγκη είναι σωστή. Όλοι θέλουμε ένα ξεκάθαρο και λειτουργικό θεσμικό πλαίσιο. Ο δημόσιος έλεγχος είναι εγγύηση διαφάνειας, αλλά και καλής συνεργασίας με τους ειλικρινείς δανειολήπτες, όπως και εντοπισμού των μη συνεργάσιμων. Δημόσιος έλεγχος δεν σημαίνει αναγκαστικά δημόσιος φορέας. Αν εστιάσουμε στο στόχο και όχι στα μέσα, λύση θα βρεθεί. Ο στόχος είναι η προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών. Η κάλυψη των στεγαστικών αναγκών μπορεί να κατοχυρωθεί χωρίς σύνδεση με το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Το κράτος έχει πολλούς τρόπους να παρέμβει σε όλες τις φάσεις του προβλήματος. Μπορεί, για παράδειγμα, να επιδοτεί τα δάνεια των ασθενέστερων ώστε να μην καταστούν προβληματικά, ή να επιδοτεί την παραμονή τους στην πρώτη κατοικία ακόμη κι όταν η ιδιοκτησία μεταβιβάζεται απαλλάσσοντάς τους από το σύνολο του χρέους που συνδέεται με αυτήν. Το κράτος μπορεί και πρέπει να θέσει τους κανόνες και να εποπτεύει, με τον πιο αυστηρό τρόπο, την τήρησή τους. Οι servicers έχουν κάθε κίνητρο να εφαρμόσουν στο έπακρο αυτούς τους κανόνες. Άρα το ιδανικό μοντέλο προκύπτει περίπου αυτόματα.
6. Η ύφεση προεξοφλεί τη δημιουργία μιας νέας γενιάς κόκκινων δανείων. Ποια είναι η εκτίμησή σας για το ύψος των κόκκινων δανείων που θα δημιουργήσει η νέα οικονομική κρίση και ποιος είναι ο ρόλος των εταιρειών διαχείρισης στη διαχείρισή τους;
Κάθε εκτίμηση είναι παρακινδυνευμένη, γιατί υπάρχει μεγάλος βαθμός αβεβαιότητας που συνδέεται με τις εξελίξεις στο υγειονομικό πεδίο. Άλλες συνθήκες θα διαμορφωθούν εάν σύντομα βρεθεί πρόληψη ή θεραπεία, άλλες εάν έχουμε ένα δεύτερο ανεξέλεγκτο κύμα του ιού. Δεν θέλω όμως να υπεκφύγω. Η ύφεση φέτος θα είναι βαθιά.
Μια πρόβλεψη για νέα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στην περιοχή των 7-10 δις. ευρώ λόγω της πανδημίας πιστεύω ότι ανταποκρίνεται στα δεδομένα που έχουμε σήμερα υπόψη μας. Θα μπορούμε να κάνουμε μια πολύ ακριβέστερη πρόβλεψη γύρω στα τέλη του έτους.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, μιλάμε για μια τάξη μεγέθους που είναι υποπολλαπλάσια του ήδη υπάρχοντος αποθέματος των 62 δις κόκκινων δανείων.
Η πρόβλεψή μου είναι ότι θα δημιουργηθεί ένας νέος όγκος αθετήσεων δανειακών υποχρεώσεων, όχι όμως σε ύψος που να είναι μη διαχειρίσιμο από το τραπεζικό σύστημα.
Θα έχουμε λόγω του κορονοϊού μια συγκυριακή υποτροπή, αλλά όχι ένα συστημικό πρόβλημα στα κόκκινα χαρτοφυλάκια. Το κρίσιμο ζήτημα είναι αυτά τα νέα προβληματικά δάνεια να μην αφεθούν να λιμνάσουν. Ξέρουμε πια πως η χρονική μετάθεση ούτε λύση δίνει, ούτε βελτιώνει τις προοπτικές, ενώ παγιώνει και ένα βάρος στην οικονομία δημιουργώντας επιχειρήσεις που αντλούν πόρους χωρίς προοπτικές.
Δεν πρέπει λοιπόν τα νέα ΝΡΕ, όσα κι αν είναι, να γίνουν και πάλι άχθος για τις τράπεζες. Και ταυτόχρονα να μην πάει πίσω η αντιμετώπιση του πραγματικά μεγάλου βάρους, που είναι τα ήδη προβληματικά χαρτοφυλάκια. Και στις δύο όψεις του ζητήματος, η παρουσία εξειδικευμένων servicers και η μεταφορά δανείων εκτός τραπεζικών ισολογισμών έχει καταλυτικά θετική επίδραση.
7. Στον τομέα της διαχείρισης κόκκινων δανείων έχουν ήδη αδειοδοτηθεί 20 περίπου εταιρείες και επαγγελματίες του χώρου εκτιμούν ότι πρόκειται για πλεονάζοντα αριθμό, προεξοφλώντας συγχωνεύσεις. Ποια είναι η άποψή σας;
Δεν είναι θέμα άποψης, αλλά εμπειρίας. Ξέρουμε τις συνέβη σε άλλες χώρες, εκεί όπου δημιουργήθηκε νωρίτερα από ό,τι σε εμάς το πρόβλημα ενός αποθέματος ΝΡΕ ύστερα από φάση ύφεσης και αναδύθηκε ο κλάδος των servicers. Μπορούμε να δούμε, λοιπόν, τι συνέβη στη Σκανδιναβία αρχικά, και κατόπιν στην Ιταλία και την Ισπανία. Σε αυτές τις αγορές σε σχετικά σύντομο διάστημα έμειναν στην αγορά πέντε έως εφτά μεγάλοι παίκτες. Σήμερα στην Ελλάδα έχουμε 25 αδειοδοτημένες εταιρείες. Δεν αποτελεί πρόβλεψη αλλά στον κλάδο των servicers απαιτείται ένα κρίσιμο μέγεθος και με κάποιο τρόπο θα πρέπει όσοι παραμείνουν ενεργοί να το αποκτήσουν.
8. Θεωρείτε σκόπιμη τη δημιουργία μιας bad bank και αν ναι κάτω από ποιες προϋποθέσεις μπορεί να λειτουργήσει με την διαμορφωμένη ήδη αγορά των servicers;
Οι ελληνικές τράπεζες, παρά τις μεγάλες προσπάθειες και τα βήματα που έγιναν, έχουν ακόμη πάνω από 60 δις προβληματικά δάνεια στους ισολογισμούς τους. Όπως ήδη ανέφερα, αυτό το ποσό θα αυξηθεί λόγω της πανδημίας. Εδώ και ένα χρόνο περίπου έχουν στη διάθεσή τους για την αντιμετώπιση του προβλήματος, μετά από αρκετό διάστημα κυοφορίας, το «σχέδιο Ηρακλής», που καταρτίστηκε στα πρότυπα του ιταλικού GACS. Η Τράπεζα της Ελλάδος ετοιμάζει παράλληλα ένα σχέδιο για την ίδρυση bad bank και δεν καινοτομώ λέγοντας ότι το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο ώστε όσο περισσότερα εργαλεία έχουμε για την αντιμετώπισή του, τόσο το καλύτερο.
Η δημιουργία του κλάδου των servicers στην Ελλάδα δημιουργεί ένα αναγκαίο υπόβαθρο, στη περίπτωση που οι αρχές τελικά προχωρήσουν, εγχώρια ή πανευρωπαϊκά, στην ίδρυση bad bank. Η πρόσφατη ελληνική εμπειρία δείχνει πως η αποτελεσματικότητα ενός τέτοιου οργανισμού μεγιστοποιείται όταν τον στηρίξουν εξειδικευμένοι φορείς διαχείρισης. Εφόσον ιδρυθεί, μια bad bank θα μπορεί να επιλέξει είτε να διαχειριστεί η ίδια τα χαρτοφυλάκια, που σημαίνει τη δημιουργία ενός εκτεταμένου μηχανισμού από το μηδέν, είτε να τα αναθέσει σε υπάρχοντες διαχειριστές. Έτσι, η λειτουργία servicers διευκολύνει όλες τις λύσεις για τη διαχείριση των κόκκινων δανείων, συμπεριλαμβανομένης της bad bank.
9. Βλέποντας πλέον το χρηματοοικονομικό τομέα όχι από την θέση του τραπεζίτη, ποιος θεωρείται ότι είναι ο ρόλος του τραπεζικού συστήματος;
Το στοίχημα για το τραπεζικό σύστημα είναι να ξαναβρεί τη θέση και το φυσικό του ρόλο στην οικονομία. Δέκα χρόνια τώρα οι τράπεζες ασχολούνται κυρίως με την ανάκτηση κόκκινων δανείων. Αυτή είναι μια παρά φύσιν λειτουργία. Ο λόγος ύπαρξής τους είναι για να κατευθύνουν τις αποταμιεύσεις στη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της οικονομίας και την ευημερία της κοινωνίας.
Τη δεκαετία της ελληνική κρίσης, ο κόσμος άλλαξε. Παντού, αλλά προπάντων στην Ευρώπη, οι τράπεζες δοκιμάζονται από ένα περιβάλλον εξαιρετικά χαμηλών ή και αρνητικών επιτοκίων, που δεν φαίνεται να υποχωρεί. Ταυτόχρονα, η τεχνολογική εξέλιξη προκαλεί διαταραχή (disruption) με τους νέους παίκτες του fintech να μπαίνουν δυναμικά σε τομείς όπως οι υπηρεσίες πληρωμών ή το συνάλλαγμα. Αυτές είναι οι μεγάλες στρατηγικές προκλήσεις για τις Τράπεζες.
Για την Ελλάδα, η ανάκτηση του υγιούς διαμεσολαβητικού ρόλου των τραπεζών στην οικονομία αποτελεί επιπλέον προϋπόθεση για να πετύχει τους ιδιαίτερα υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης που χρειάζεται. Η απαλλαγή των Τραπεζών από το βραχνά της διαχείρισης του αποθέματος προβληματικών δανείων θα απελευθερώσει δυνάμεις που η χώρα έχει σήμερα ανάγκη περισσότερο από ποτέ.
Σχόλια αναγνωστών