Tέλος εποχής: Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 91 ετών ο τελευταίος ηγέτης της ΕΣΣΔ, Mikhail Gorbachev

(upd3) Έφυγε από τη ζωή το απόγευμα της Τρίτης 30 Αυγούστου του 2022 σε ηλικία 91 ετών ο Mikhail Sergeyevich Gorbachev, ο τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, γεγονός που έχει προκαλέσει παγκόσμια συγκίνηση για τον άνθρωπο που έκανε τα πάντα για να λήξει με ειρηνικό τρόπο ο Ψυχρός Πόλεμος μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και των ΗΠΑ και άλλαξε τον ρου της παγκόσμιας ιστορίας.
«Ο Mikhail Sergeyevich Gorbachev απεβίωσε σήμερα το βράδυ μετά από σοβαρή και παρατεταμένη ασθένεια» μετέδωσαν ρωσικά και διεθνή ΜΜΕ.
Σύμφωνα με αναφορές, ο πρώην σοβιετικός ηγέτης υπέφερε από μακροχρόνια προβλήματα στα νεφρά και υποβαλλόταν σε αιμοκάθαρση.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας της Covid φέρεται να ήταν έγκλειστος σε κλινική.
Η σύζυγός του, Rajsa, πρώην πρώτη κυρία της Σοβιετικής Ένωσης, είχε πεθάνει το 1999...
Ο Gorbachev γεννήθηκε στις 2 Μαρτίου 1931.
Ήταν Ρώσος πολιτικός και πρώην ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης από το 1985 μέχρι το 1991.
Οι προσπάθειές του για μεταρρύθμιση βοήθησαν να έρθει το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αλλά και τελείωσαν την πολιτική υπεροχή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης.
Το 1990 πήρε το Βραβείο Νόμπελ ειρήνης.

É morto #gorbachev pic.twitter.com/6z2R12umhM

— Francesco Zanini (@7_Zanna) August 30, 2022

Παγκόσμια συγκίνηση – Συλλυπητήρια ηγετών

Παγκόσμια συγκίνηση έχει προκαλέσει η είδηση του θανάτου του Michail Gorbachev, του τελευταίου ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, ο οποίος διαδραμάτισε τεράστιο ρόλο στη διαμόρφωση της παγκόσμιας ιστορίας.
Ο Gorbachev απεβίωσε χθες Τρίτη 30 Αυγούστου το απόγευμα σε ηλικία 92 ετών έπειτα από «μακρά σοβαρή ασθένεια»,.
Παγκόσμιοι ηγέτες έσπευσαν να τον αποχαιρετήσουν, ενώ τα βαθιά συλλυπητήρια του εξέφρασε και ο πρόεδρος της Ρωσίας, Vladimir Putin.
«Ως ηγέτης της ΕΣΣΔ, συνεργάστηκε με τον (αμερικανό τότε) πρόεδρο (Ronald) Reagan για να μειωθούν τα πυρηνικά οπλοστάσια των δύο χωρών μας, προς μεγάλη ανακούφιση των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο που προσεύχονταν να τερματιστεί η κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών.
Έπειτα από δεκαετίες βάρβαρης πολιτικής καταστολής, υιοθέτησε δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις», ανέφερε σε μήνυμα του ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Joe Biden, ο οποίος έκανε λόγο για ενέργειες ενός «σπάνιου ηγέτη», που είχε «τη φαντασία να δει ότι ένα άλλο μέλλον ήταν εφικτό και το θάρρος να διακινδυνεύσει όλη του την καριέρα για να το επιτύχει.
Το αποτέλεσμα ήταν ένας ασφαλέστερος κόσμος και μεγαλύτερη ελευθερία για εκατομμύρια ανθρώπους».

Macron: Άνθρωπος της ειρήνης

Από την πλευρά του ο πρόεδρος της Γαλλίας, Emmanuel Macron απέτισε σήμερα φόρο τιμής στον τελευταίο ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ευχαριστώντας τον για την «δέσμευσή του στην ειρήνη στην Ευρώπη».
Ο Macron εξήρε μέσω Twitter τη μνήμη αυτού του «ανθρώπου της ειρήνης οι επιλογές του οποίου άνοιξαν έναν δρόμο για την ελευθερία στους Ρώσους».
«Η δέσμευσή του στην ειρήνη στην Ευρώπη άλλαξε την κοινή μας ιστορία» αναφέρει ο Macron.

Johnson: Θαύμαζα το θάρρος του

Ο πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας, Boris Johnson αναφέρθηκε στην ακεραιότητα του τελευταίου ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, κρίνοντας πως η «ακούραστη δέσμευσή του να ανοίξει τη σοβιετική κοινωνία» παραμένει «παράδειγμα», έξι μήνες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
«Με θλίβει που έμαθα για τον θάνατο του Gorbachev.
Πάντα θαύμαζα το θάρρος και την ακεραιότητα που έδειξε τερματίζοντας ειρηνικά τον ψυχρό πόλεμο.
Την περίοδο της επίθεσης του (ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ) Πούτιν στην Ουκρανία, η ακούραστη δέσμευσή του στο άνοιγμα της σοβιετικής κοινωνίας παραμένει παράδειγμα για όλους μας» αναφέρει ο Johnson.

Περεστρόικα...

Ο Mikhail Sergeyevich Gorbachev εφάρμοσε οικονομικές μεταρρυθμίσεις που ήλπιζε ότι θα βελτίωναν το βιοτικό επίπεδο και την παραγωγικότητα των εργαζομένων ως τμήμα του προγράμματος Περεστρόικα (αναδιάρθρωση).
Έχοντας μικτή ρωσική και ουκρανική καταγωγή, γεννήθηκε στο Πριβόλνογιε του Κράι Σταυρούπολης σε μια φτωχή οικογένεια αγροτών.
Μεγαλώνοντας στην εποχή του Stalin, στα νιάτα του δούλευε σε θεριζοαλωνιστικές μηχανές σε συλλογικό αγρόκτημα πριν από την ένταξή του στο Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο στη συνέχεια κυβέρνησε τη Σοβιετική Ένωση ως μονοκομματικό κράτος σύμφωνα με τη Μαρξιστική-Λενινιστική θεωρία.
Ενώ σπούδαζε στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας, παντρεύτηκε τη συμφοιτήτριά του Rajsa Titarenko το 1953, πριν πάρει το πτυχίο του το 1955.
Μετακόμισε στη Σταυρούπολη, όπου εργάστηκε για την τοπική Κομσομόλ και έγινε ένθερμος υποστηρικτής της αποσταλινοποίησης, που προωθούσε ο Nikita Khrutschev.
Διορίστηκε Γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής της Σταυρούπολης το 1970, όπου επέβλεψε την κατασκευή του Μεγάλου Καναλιού της Σταυρούπολης.

Γενικός Γραμματέας

Το 1974 μετακόμισε στη Μόσχα για να γίνει ο Πρώτος Γραμματέας του Ανωτάτου Σοβιέτ και το 1979 έγινε υποψήφιο μέλος του πολιτικού γραφείου του κόμματος.
Μέσα σε τρία χρόνια από το θάνατο του Σοβιετικού ηγέτη Λεονίντ Μπρέζνιεφ και μετά τα σύντομα καθεστώτα των Juri Adropov και Konstadin Cerienko, το πολιτικό γραφείο εξέλεξε τον Gorbachev ως Γενικό Γραμματέα, ντε φάκτο επικεφαλής της κυβέρνησης, το 1985.
Αν και υποσχόταν τη διατήρηση του Σοβιετικού κράτους και της σοσιαλιστικής ιδεολογίας, ο Gorbachev πίστευε στην ανάγκη για σημαντική μεταρρύθμιση, ιδιαίτερα μετά το ατύχημα του Τσερνομπίλ τον Απρίλιο του 1986. Αποσύρθηκε από τον Σοβιετοαφγανικό Πόλεμο και ξεκίνησε στις συνόδους κορυφής με τον Αμερικανό πρόεδρο Reagan για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Glasnost και perestroika

Στο εσωτερικό, η πολιτική της Glasnost ("διαφάνεια") επέτρεψε βελτιωμένη ελευθερία του λόγου και τύπου, ενώ η perestroika (αναδιάρθρωση) προσπάθησε να αποκεντρώσει τη διαδικασία λήψης οικονομικών αποφάσεων για τη βελτίωση της αποδοτικότητας.
Τα μέτρα εκδημοκρατισμού και ο σχηματισμός του εκλεγμένου Κογκρέσου των Αντιπροσώπων του Λαού υπονόμευσε το μονοκομματικό κράτος.
Ο Gorbachev αρνήθηκε να παρέμβει στρατιωτικά, όταν διάφορες Ανατολικές χώρες εγκατέλειψαν τη Μαρξιστική-Λενινιστική διακυβέρνηση το 1989-90.
Εσωτερικά, το αυξανόμενο εθνικιστικό συναίσθημα απείλησε να φέρει τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

Η διάλυση της ΕΣΣΔ

Ορισμένοι μαρξιστικοί-λενινιστικοί σκληροπυρηνικοί διεξήγαγαν το πραξικόπημα του 1991 κατά του Gorbachev.
Τέσσερις μήνες αργότερα, η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε και ο Gorbachev παραιτήθηκε τον Δεκέμβριο του 1991.
Tο 1992 ίδρυσε το ίδρυμα Gorbachev.
Κράτησε επικριτική στάση απέναντι στους μετέπειτα Ρώσους Προέδρους Boris Yeltsin και Vladimir Putin, ενώ είναι κεντρικό πρόσωπο του ρωσικού σοσιαλδημοκρατικού κινήματος.
Η εισαγωγή του Glasnst (έδωσε νέες ελευθερίες στους πολίτες της Σοβιετικής Ένωσης, όπως μεγαλύτερη ελευθερία λόγου και έκφρασης και καλύτερο έλεγχο των πράξεων της διοίκησης.
Ωστόσο, με τα μέτρα αυτά έγινε φανερό, πως η Σοβιετική Ένωση δεν μπορούσε να στηριχτεί σε ένα τόσο κοινωνικά και πολιτικά ανοικτό και ανεκτικό καθεστώς.

Αμφιλεγόμενη προσωπικότητα

Θεωρείται ευρέως ως ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα.
Ο Gorbachev παραμένει θέμα διαμάχης μέχρι σήμερα. Είναι παραλήπτης πολλών βραβείων, μεταξύ άλλων και του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης το 1990.
Επαινέθηκε ευρέως για τον καθοριστικό του ρόλο στον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου, την επέκταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Σοβιετική Ένωση και την πτώση του Ανατολικού Μπλοκ στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη.
Αντίθετα, στη Ρωσία χλευάζεται συχνά, καθώς δεν εμπόδισε τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, γεγονός που έφερε υποχώρηση της παγκόσμιας επιρροής της Ρωσίας και την οικονομική κρίση στις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Στο τιμόνι της Ε.Σ.Σ.Δ.

Στα επτά χρόνια που ηγήθηκε της Ε.Σ.Σ.Δ. προσπάθησε να οικοδομήσει ένα μοντέλο σοσιαλισμού, στο οποίο να συνυπάρχουν και οι νόμοι της αγοράς και του ελεύθερου εμπορίου, ένα κομμουνιστικό καθεστώς με πλουραλιστική βάση λειτουργίας.
Οι προσπάθειές του, όμως, οδήγησαν στην αποσύνθεση της χώρας του. Προήγαγε τη συνεργασία και το διάλογο μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων, συναντώντας τον Αμερικανό Πρόεδρο Ronald Reagan στην Ουάσιγκτον, με στόχο τον πυρηνικό αφοπλισμό.
Στη Μόσχα υπήρξε ιδιαίτερα δριμύς στην κριτική του για το παρελθόν. Αποκατέστησε σχέσεις με την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και τους αντιφρονούντες.
Από τις κρισιμότερες στιγμές κατά τη διάρκεια της ταραχώδους θητείας του στην ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης ήταν η αντιμετώπιση του πραξικοπήματος της 19ης Αυγούστου 1991.
Τη χρονιά εκείνη, και ενώ βρισκόταν στη θερινή προεδρική κατοικία στην Κριμαία, η αντιπολιτευόμενη πτέρυγα του Κ.Κ.Σ.Ε, απαίτησε την παραίτησή του.
Ο Gorbachev αρνήθηκε και επέστρεψε στη Μόσχα.
Οι πραξικοπηματίες απέτυχαν, χάρη στην παράλληλη εξέγερση των δημοκρατικών στοιχείων στην πρωτεύουσα και σε άλλες μεγάλες πόλεις.
Έχασε, όμως, τον έλεγχο του σοβιετικού πολιτικού συστήματος και υποσκελίστηκε από τον Boris Yeltsin.
Τον Οκτώβριο του 1991 στη διάσκεψη της Μαδρίτης για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή, η θέση του ήταν ήδη αποδυναμωμένη.
Οι φυγόκεντρες τάσεις στην πολύκεντρη και πολυεθνική Ε.Σ.Σ.Δ. ενισχύονταν συνεχώς.
Το Νοέμβριο του ιδίου έτους, επτά δημοκρατίες (ανάμεσά τους και η Ρωσία) αποφάσισαν την ίδρυση της Ένωσης Ανεξαρτήτων Κρατών, οπότε ο ρόλος του Gorbachev περιορίστηκε στο συντονισμό της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής.
Τον Δεκέμβριο εκπρόσωποι της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας, συναντήθηκαν για να ιδρύσουν την Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών.
Στις 25 Δεκεμβρίου 1991 ο Gorbachev  παραιτήθηκε και την επομένη (26 Δεκεμβρίου) το Ανώτατο Σοβιέτ κήρυξε επίσημα τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

Ζωή σε τίτλους

Μερικές από τις σημαντικότερες ημερομηνίες του Gorbachev από την άνοδό του στο αξίωμα του Γενικού Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος το 1985 ως την παραίτησή του το 1991 είναι οι εξής:

1985

11η Μαρτίου: Στα 54 του χρόνια, εκλέγεται επικεφαλής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης.
15η Οκτωβρίου: Παρουσιάζει το σχέδιό του για την αναδιάρθρωση της οικονομικού και πολιτικού συστήματος της ΕΣΣΔ, την περεστρόικα, πρόταση του Λεονίντ Μπρέζνιεφ το 1979.

1986

26η Απριλίου: Έκρηξη στον πυρηνικό ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό του Τσερνόμπιλ (Ουκρανία). Η τραγωδία αποκρύπτεται από την κυβέρνηση για αρκετές ημέρες, κάτι που συμβάλει στη μόλυνση εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων από τη ραδιενέργεια.
23η Δεκεμβρίου: Επιστρέφει στη Μόσχα ο αντιφρονών νομπελίστας ειρήνης Αντρέι Ζαχάροφ έπειτα από επτά χρόνια εξαναγκαστικής εξορίας στο Γκόρκι (Νίζνι Νόβγκοροντ).

1987

8η Δεκεμβρίου: Υπογραφή της συνθήκης INF για την εξάλειψη των βαλλιστικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς στην Ουάσινγκτον, κατά τη διάρκεια της τρίτης συνόδου κορυφής με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ronald Reagan.

1988

7η Δεκεμβρίου: Στη Νέα Υόρκη ανακοινώνει στον ΟΗΕ ότι η ΕΣΣΔ θα μειώσει μονομερώς κατά 500.000 άνδρες τις δυνάμεις της στην ανατολική Ευρώπη και στο ευρωπαϊκό τμήμα της ΕΣΣΔ.

1989

15η Φεβρουαρίου: Ολοκληρώνεται η αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν, έπειτα από δέκα χρόνια πολέμου.
16η Μαΐου: Σύνοδος κορυφής στο Πεκίνο με τον πρόεδρο της Κίνας, επισφράγιση της εξομάλυνσης των διμερών σχέσεων έπειτα από 30 χρόνια.
12η-15η Ιουνίου: Ο Gorbachev, έπειτα από τη θριαμβευτική υποδοχή του στη Βόννη, δηλώνει πως το Τείχος θα πέσει όταν «εξαφανιστούν οι συνθήκες που το γέννησαν».
7η Οκτωβρίου: Ο Gorbachev στο ανατολικό Βερολίνο, λέει ενώπιον του ανατολικογερμανού ηγέτη Erich Henecker πως «όποιος καθυστερεί τιμωρείται από τη ζωή».
9η Νοεμβρίου: Το Τείχος πέφτει.
1η Δεκεμβρίου: Ιστορική συνάντηση με τον πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄.

1990

11η Μαρτίου: Η Λιθουανία ανακηρύσσει την ανεξαρτησία της από την ΕΣΣΔ. Την 13η Ιανουαρίου 1991, σοβιετικά άρματα μπαίνουν στο Βίλνιους (14 νεκροί και 700 τραυματίες).
15η Μαρτίου: Ο Gorbachev εκλέγεται για πέντε χρόνια πρόεδρος της ΕΣΣΔ, θέση που μόλις δημιουργείται.
16η Ιουλίου: Ο Gorbachev και ο δυτικογερμανός καγκελάριος Helmut Kohl συμφωνούν για μια Γερμανία ενωμένη, κυρίαρχη και ελεύθερη να ενταχθεί στο NATO.
15η Οκτωβρίου: Βραβεύεται με Νόμπελ ειρήνης.

1991

12η Ιουνίου: Ο Boris Yeltsin εκλέγεται πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
31η Ιουλίου: Υπογράφεται στη Μόσχα η συνθήκη START, η πρώτη συμφωνία για τη μείωση των στρατηγικών πυρηνικών οπλοστασίων των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ.
19η/21η Αυγούστου: Αποτυχημένο πραξικόπημα συντηρητικών εναντίον του Gorbachev, ο οποίος βρίσκεται στην Κριμαία. Η απόπειρα αυτή οδηγεί στη διάλυση του κομμουνιστικού κόμματος και επιταχύνει την αποσύνθεση της ΕΣΣΔ.
8η Δεκεμβρίου: Στο Μινσκ, οι πρόεδροι της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας διαπιστώνουν πως η Σοβιετική Ένωση «δεν υπάρχει πλέον».
25η Δεκεμβρίου: Ο Gorbachev ανακοινώνει πως παραιτείται από το αξίωμα του προέδρου της ΕΣΣΔ.

www.bankingnews.gr