Η επιδεινούμενη κρίση διαφθοράς στην Τουρκία απειλεί τη σταθερότητα της χώρας, προειδοποιεί ο ΟΟΣΑ
Το οικονομικό μέλλον της Τουρκίας δεν απειλείται μόνο από τον πληθωρισμό, τις αυξανόμενες εκπομπές ρύπων και τη χαμηλή συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, αλλά –και ίσως πιο κρίσιμα– από μια αυξανόμενη κρίση διαφθοράς και την υποχώρηση της θεσμικής ακεραιότητας, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, διακυβερνητικό οργανισμό με έδρα το Παρίσι, που προωθεί την οικονομική ανάπτυξη, τη σταθερότητα και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης παγκοσμίως.
Η Οικονομική Έκθεση του ΟΟΣΑ για την Τουρκία 2025 αποτελεί δριμεία κριτική στην επιδεινούμενη διακυβέρνηση της χώρας, επισημαίνοντας συστημικές αδυναμίες που ξεπερνούν τα νομισματικά και δημοσιονομικά ζητήματα.
Στην καρδιά αυτών των προβλημάτων βρίσκεται ένα πολιτικό σύστημα που έχει σκόπιμα παραλύσει από την ισλαμιστική κυβέρνηση του Προέδρου Recep Tayyip Erdogan.
Η έκθεση αναδεικνύει την επιδείνωση της αντίληψης για τη διαφθορά στην Τουρκία ως κρίσιμο ζήτημα.
Σύμφωνα με τον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας, η Τουρκία κατατάσσεται πλέον στην 115η θέση από τις 180 χώρες, μία από τις χειρότερες κατατάξεις της την τελευταία δεκαετία.
Αυτή η πτώση τοποθετεί την Τουρκία πολύ πίσω όχι μόνο σε σχέση με άλλες χώρες του ΟΟΣΑ, αλλά και με αρκετές αναδυόμενες οικονομίες με χαμηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ.
Ο ΟΟΣΑ προειδοποιεί ότι αυτή η καθοδική πορεία της θεσμικής ακεραιότητας διαβρώνει την εμπιστοσύνη των επενδυτών, αποδυναμώνει το κράτος δικαίου και απειλεί την κοινωνική συνοχή.
Ένα από τα βασικά σημεία ανησυχίας που εκφράζονται στην έκθεση είναι η απουσία ανεξάρτητης αρχής κατά της διαφθοράς στην Τουρκία.
Αν και διάφοροι δημόσιοι φορείς είναι επιφορτισμένοι με την εποπτεία της ακεραιότητας και της ηθικής συμπεριφοράς, θεωρούνται ότι στερούνται τόσο αυτονομίας όσο και ουσιαστικής εξουσίας επιβολής.
Έρευνες για υποθέσεις υψηλού προφίλ διαφθοράς είναι σπάνιες, και όταν γίνονται, είναι περιορισμένες και βαθιά πολιτικοποιημένες.
Η έλλειψη διαχωρισμού μεταξύ της εκτελεστικής εξουσίας και των μηχανισμών εποπτείας επιτρέπει τη σύγκρουση συμφερόντων και τη δίχως τιμωρία κατάχρηση δημόσιων πόρων.
Από το 2013, όταν ο Erdogan τερμάτισε έρευνες περί διαφθοράς που τον ενέπλεκαν μαζί με την οικογένειά του και πολιτικούς και επιχειρηματικούς συμμάχους του, η Τουρκία δεν έχει διεξαγάγει καμία ουσιαστική έρευνα για διαφθορά – ιδίως για πρόσωπα του στενού κύκλου του Προέδρου.
Αυτό συνοδεύτηκε από εκκαθαρίσεις αρχηγών της αστυνομίας, εισαγγελέων και δικαστών.
Παράλληλα, οι διαδικασίες δημοσίων προμηθειών, που αποτελούν σημαντικό ποσοστό των κρατικών δαπανών, παραμένουν αδιαφανείς.
Η έκθεση σημειώνει ότι η Τουρκία δεν έχει υιοθετήσει επαρκείς δικλίδες για τη διαφάνεια και τον ανταγωνισμό στη χορήγηση δημοσίων συμβάσεων.
Πολλές εξαιρέσεις έχουν ενσωματωθεί στη νομοθεσία περί δημοσίων προμηθειών, επιτρέποντας στα υπουργεία και τους δήμους να παρακάμπτουν τις ανταγωνιστικές διαδικασίες με γενικές δικαιολογίες όπως το «εθνικό συμφέρον» ή η «επείγουσα ανάγκη».
Αυτό έχει καλλιεργήσει πρόσφορο έδαφος για πελατειακά δίκτυα, ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο.
Οι δημόσιες προμήθειες έχουν εξελιχθεί σε βασική οδό πλουτισμού του Erdogan και των συνεργατών του, οι οποίοι λαμβάνουν προμήθειες μέσω διαφόρων μηχανισμών σε αντάλλαγμα για την ανάθεση συμβάσεων – συχνά μέσω μη ανταγωνιστικών διαδικασιών.
Επιχειρήσεις και επιχειρηματίες που συνδέονται με την κυβέρνηση Erdogan όχι μόνο ευνοούνται στη λήψη συμβάσεων, αλλά βλέπουν και τα φορολογικά τους βάρη να διαγράφονται με μία υπογραφή του Προέδρου ή των υφυπουργών του.
Οι ανησυχίες δεν περιορίζονται στη διαφθορά στις προμήθειες.
Ο ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι η πολιτική επιρροή επί των ρυθμιστικών αρχών έχει στρεβλώσει τη χάραξη πολιτικής και έχει δημιουργήσει ένα απρόβλεπτο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Για παράδειγμα, η κατανομή δημόσιων πόρων – όπως άδειες, γη και φορολογικά κίνητρα – συχνά θεωρείται ότι ωφελεί πολιτικά συνδεδεμένες επιχειρήσεις, ενώ οι ανεξάρτητες εταιρείες αντιμετωπίζουν γραφειοκρατικά εμπόδια και παρενοχλήσεις. Αυτά τα φαινόμενα υπονόμευουν τον ανταγωνισμό, αποθαρρύνουν τις άμεσες ξένες επενδύσεις και εμποδίζουν την τεχνολογική καινοτομία.
Η κυβέρνηση Erdogan είναι γνωστή για τη χρήση των ρυθμιστικών και διοικητικών μηχανισμών ως εργαλεία πολιτικής εκδίκησης, ενώ παράλληλα αυτοί οι μηχανισμοί χρησιμοποιούνται για την εξυπηρέτηση των ημετέρων.
Η αποδυναμωμένη Δικαιοσύνη συμβάλλει επίσης στο εύθραυστο θεσμικό περιβάλλον, σύμφωνα με την έρευνα του ΟΟΣΑ.
Αν και τυπικά ανεξάρτητο, το δικαστικό σύστημα έχει περάσει σταδιακά υπό τον έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας.
Επικριτές, συμπεριλαμβανομένων διεθνών παρατηρητών, επισημαίνουν την υπονόμευση της δικαστικής ανεξαρτησίας και την αυξανόμενη χρήση των δικαστηρίων για καταστολή διαφωνιών, εκφοβισμό δημοσιογράφων και παρεμπόδιση ερευνών διαφθοράς.
Ο ΟΟΣΑ τονίζει ότι αυτό «υπονομεύει τη νομική βεβαιότητα, αποδυναμώνει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και αποθαρρύνει τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις».
Δημόσια εμπιστοσύνη
Επιπλέον, η δημόσια εμπιστοσύνη στους κρατικούς θεσμούς μειώνεται ραγδαία.
Οι πολίτες δηλώνουν περιορισμένη εμπιστοσύνη ότι οι αρχές λογοδοτούν ή ανταποκρίνονται σε καταγγελίες για παρατυπίες.
Η προστασία των πληροφοριοδοτών είναι ελλιπής, ενώ οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται σε ζητήματα διαφάνειας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντιμετωπίζουν όλο και μεγαλύτερους περιορισμούς, συμπεριλαμβανομένων ρυθμιστικών εμποδίων και εκστρατειών εκφοβισμού.
Αυτές οι θεσμικές αποτυχίες έχουν βαρύ τίμημα. Η διαφθορά διογκώνει τις δημόσιες δαπάνες, στρεβλώνει τις πολιτικές προτεραιότητες και ενισχύει τις ανισότητες.
Δημόσιοι πόροι που θα μπορούσαν να διατεθούν για την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη ή την κλιματική προσαρμογή κατευθύνονται αντ’ αυτού σε αναποτελεσματικά ή πολιτικά υποκινούμενα έργα.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, «η αντιμετώπιση της διαφθοράς και η αποκατάσταση της ακεραιότητας του δημόσιου τομέα δεν είναι προαιρετικές – είναι προϋποθέσεις για οικονομική ανθεκτικότητα».
Κατά συνέπεια, ο Οργανισμός καλεί την Τουρκία να δημιουργήσει άμεσα μια μόνιμη, πλήρως ανεξάρτητη αρχή κατά της διαφθοράς, με ερευνητικές και διωκτικές αρμοδιότητες, θωρακισμένη από πολιτικές παρεμβάσεις.
Ζητά επίσης μεταρρυθμίσεις στις δημόσιες προμήθειες, μεγαλύτερη διαφάνεια στη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων και ισχυρή προστασία των πληροφοριοδοτών και των ερευνητών δημοσιογράφων.
Ωστόσο, αυτές οι συστάσεις αναμένεται να πέσουν στο κενό στην Άγκυρα, καθώς ο πελατειακός καπιταλισμός και η διαπλεκόμενη πολιτική είναι πλέον βαθιά ριζωμένα στο σύστημα διακυβέρνησης της χώρας.
Χωρίς ισχυρή και βιώσιμη πολιτική αντιπολίτευση ικανή να αμφισβητήσει το σύστημα ή να προσφέρει εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης, ουσιαστική αλλαγή φαντάζει απίθανη στο άμεσο μέλλον.
Αν δεν ληφθούν άμεσα και αξιόπιστα μέτρα, προειδοποιεί ο ΟΟΣΑ, η Τουρκία κινδυνεύει να παγιδευτεί σε έναν φαύλο κύκλο: αδύναμοι θεσμοί τροφοδοτούν διαφθορά – η διαφθορά διαβρώνει την εμπιστοσύνη – και η δυσπιστία υπονομεύει την ανάπτυξη.
Η οικονομική σταθεροποίηση, η δημοσιονομική εξυγίανση και ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι απίθανο να επιτύχουν αν δεν αντιμετωπιστεί η κρίση διακυβέρνησης στη ρίζα της.
Το γεγονός ότι η κυβέρνηση Erdogan – στον πυρήνα αυτού του διεφθαρμένου συστήματος – ούτε θέλει ούτε μπορεί να ηγηθεί μιας ουσιαστικής μεταρρύθμισης, σημαίνει ότι η χώρα θα συνεχίσει να υποφέρει από χρόνια δυσλειτουργία της διακυβέρνησης, με σοβαρή αστάθεια να προβάλλει στον ορίζοντα.
www.bankingnews.gr
Η Οικονομική Έκθεση του ΟΟΣΑ για την Τουρκία 2025 αποτελεί δριμεία κριτική στην επιδεινούμενη διακυβέρνηση της χώρας, επισημαίνοντας συστημικές αδυναμίες που ξεπερνούν τα νομισματικά και δημοσιονομικά ζητήματα.
Στην καρδιά αυτών των προβλημάτων βρίσκεται ένα πολιτικό σύστημα που έχει σκόπιμα παραλύσει από την ισλαμιστική κυβέρνηση του Προέδρου Recep Tayyip Erdogan.
Η έκθεση αναδεικνύει την επιδείνωση της αντίληψης για τη διαφθορά στην Τουρκία ως κρίσιμο ζήτημα.
Σύμφωνα με τον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας, η Τουρκία κατατάσσεται πλέον στην 115η θέση από τις 180 χώρες, μία από τις χειρότερες κατατάξεις της την τελευταία δεκαετία.
Αυτή η πτώση τοποθετεί την Τουρκία πολύ πίσω όχι μόνο σε σχέση με άλλες χώρες του ΟΟΣΑ, αλλά και με αρκετές αναδυόμενες οικονομίες με χαμηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ.
Ο ΟΟΣΑ προειδοποιεί ότι αυτή η καθοδική πορεία της θεσμικής ακεραιότητας διαβρώνει την εμπιστοσύνη των επενδυτών, αποδυναμώνει το κράτος δικαίου και απειλεί την κοινωνική συνοχή.
Ένα από τα βασικά σημεία ανησυχίας που εκφράζονται στην έκθεση είναι η απουσία ανεξάρτητης αρχής κατά της διαφθοράς στην Τουρκία.
Αν και διάφοροι δημόσιοι φορείς είναι επιφορτισμένοι με την εποπτεία της ακεραιότητας και της ηθικής συμπεριφοράς, θεωρούνται ότι στερούνται τόσο αυτονομίας όσο και ουσιαστικής εξουσίας επιβολής.
Έρευνες για υποθέσεις υψηλού προφίλ διαφθοράς είναι σπάνιες, και όταν γίνονται, είναι περιορισμένες και βαθιά πολιτικοποιημένες.
Η έλλειψη διαχωρισμού μεταξύ της εκτελεστικής εξουσίας και των μηχανισμών εποπτείας επιτρέπει τη σύγκρουση συμφερόντων και τη δίχως τιμωρία κατάχρηση δημόσιων πόρων.
Από το 2013, όταν ο Erdogan τερμάτισε έρευνες περί διαφθοράς που τον ενέπλεκαν μαζί με την οικογένειά του και πολιτικούς και επιχειρηματικούς συμμάχους του, η Τουρκία δεν έχει διεξαγάγει καμία ουσιαστική έρευνα για διαφθορά – ιδίως για πρόσωπα του στενού κύκλου του Προέδρου.
Αυτό συνοδεύτηκε από εκκαθαρίσεις αρχηγών της αστυνομίας, εισαγγελέων και δικαστών.
Παράλληλα, οι διαδικασίες δημοσίων προμηθειών, που αποτελούν σημαντικό ποσοστό των κρατικών δαπανών, παραμένουν αδιαφανείς.
Η έκθεση σημειώνει ότι η Τουρκία δεν έχει υιοθετήσει επαρκείς δικλίδες για τη διαφάνεια και τον ανταγωνισμό στη χορήγηση δημοσίων συμβάσεων.
Πολλές εξαιρέσεις έχουν ενσωματωθεί στη νομοθεσία περί δημοσίων προμηθειών, επιτρέποντας στα υπουργεία και τους δήμους να παρακάμπτουν τις ανταγωνιστικές διαδικασίες με γενικές δικαιολογίες όπως το «εθνικό συμφέρον» ή η «επείγουσα ανάγκη».
Αυτό έχει καλλιεργήσει πρόσφορο έδαφος για πελατειακά δίκτυα, ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο.
Οι δημόσιες προμήθειες έχουν εξελιχθεί σε βασική οδό πλουτισμού του Erdogan και των συνεργατών του, οι οποίοι λαμβάνουν προμήθειες μέσω διαφόρων μηχανισμών σε αντάλλαγμα για την ανάθεση συμβάσεων – συχνά μέσω μη ανταγωνιστικών διαδικασιών.
Επιχειρήσεις και επιχειρηματίες που συνδέονται με την κυβέρνηση Erdogan όχι μόνο ευνοούνται στη λήψη συμβάσεων, αλλά βλέπουν και τα φορολογικά τους βάρη να διαγράφονται με μία υπογραφή του Προέδρου ή των υφυπουργών του.
Οι ανησυχίες δεν περιορίζονται στη διαφθορά στις προμήθειες.
Ο ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι η πολιτική επιρροή επί των ρυθμιστικών αρχών έχει στρεβλώσει τη χάραξη πολιτικής και έχει δημιουργήσει ένα απρόβλεπτο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Για παράδειγμα, η κατανομή δημόσιων πόρων – όπως άδειες, γη και φορολογικά κίνητρα – συχνά θεωρείται ότι ωφελεί πολιτικά συνδεδεμένες επιχειρήσεις, ενώ οι ανεξάρτητες εταιρείες αντιμετωπίζουν γραφειοκρατικά εμπόδια και παρενοχλήσεις. Αυτά τα φαινόμενα υπονόμευουν τον ανταγωνισμό, αποθαρρύνουν τις άμεσες ξένες επενδύσεις και εμποδίζουν την τεχνολογική καινοτομία.
Η κυβέρνηση Erdogan είναι γνωστή για τη χρήση των ρυθμιστικών και διοικητικών μηχανισμών ως εργαλεία πολιτικής εκδίκησης, ενώ παράλληλα αυτοί οι μηχανισμοί χρησιμοποιούνται για την εξυπηρέτηση των ημετέρων.
Η αποδυναμωμένη Δικαιοσύνη συμβάλλει επίσης στο εύθραυστο θεσμικό περιβάλλον, σύμφωνα με την έρευνα του ΟΟΣΑ.
Αν και τυπικά ανεξάρτητο, το δικαστικό σύστημα έχει περάσει σταδιακά υπό τον έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας.
Επικριτές, συμπεριλαμβανομένων διεθνών παρατηρητών, επισημαίνουν την υπονόμευση της δικαστικής ανεξαρτησίας και την αυξανόμενη χρήση των δικαστηρίων για καταστολή διαφωνιών, εκφοβισμό δημοσιογράφων και παρεμπόδιση ερευνών διαφθοράς.
Ο ΟΟΣΑ τονίζει ότι αυτό «υπονομεύει τη νομική βεβαιότητα, αποδυναμώνει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και αποθαρρύνει τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις».
Δημόσια εμπιστοσύνη
Επιπλέον, η δημόσια εμπιστοσύνη στους κρατικούς θεσμούς μειώνεται ραγδαία.
Οι πολίτες δηλώνουν περιορισμένη εμπιστοσύνη ότι οι αρχές λογοδοτούν ή ανταποκρίνονται σε καταγγελίες για παρατυπίες.
Η προστασία των πληροφοριοδοτών είναι ελλιπής, ενώ οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται σε ζητήματα διαφάνειας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντιμετωπίζουν όλο και μεγαλύτερους περιορισμούς, συμπεριλαμβανομένων ρυθμιστικών εμποδίων και εκστρατειών εκφοβισμού.
Αυτές οι θεσμικές αποτυχίες έχουν βαρύ τίμημα. Η διαφθορά διογκώνει τις δημόσιες δαπάνες, στρεβλώνει τις πολιτικές προτεραιότητες και ενισχύει τις ανισότητες.
Δημόσιοι πόροι που θα μπορούσαν να διατεθούν για την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη ή την κλιματική προσαρμογή κατευθύνονται αντ’ αυτού σε αναποτελεσματικά ή πολιτικά υποκινούμενα έργα.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, «η αντιμετώπιση της διαφθοράς και η αποκατάσταση της ακεραιότητας του δημόσιου τομέα δεν είναι προαιρετικές – είναι προϋποθέσεις για οικονομική ανθεκτικότητα».
Κατά συνέπεια, ο Οργανισμός καλεί την Τουρκία να δημιουργήσει άμεσα μια μόνιμη, πλήρως ανεξάρτητη αρχή κατά της διαφθοράς, με ερευνητικές και διωκτικές αρμοδιότητες, θωρακισμένη από πολιτικές παρεμβάσεις.
Ζητά επίσης μεταρρυθμίσεις στις δημόσιες προμήθειες, μεγαλύτερη διαφάνεια στη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων και ισχυρή προστασία των πληροφοριοδοτών και των ερευνητών δημοσιογράφων.
Ωστόσο, αυτές οι συστάσεις αναμένεται να πέσουν στο κενό στην Άγκυρα, καθώς ο πελατειακός καπιταλισμός και η διαπλεκόμενη πολιτική είναι πλέον βαθιά ριζωμένα στο σύστημα διακυβέρνησης της χώρας.
Χωρίς ισχυρή και βιώσιμη πολιτική αντιπολίτευση ικανή να αμφισβητήσει το σύστημα ή να προσφέρει εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης, ουσιαστική αλλαγή φαντάζει απίθανη στο άμεσο μέλλον.
Αν δεν ληφθούν άμεσα και αξιόπιστα μέτρα, προειδοποιεί ο ΟΟΣΑ, η Τουρκία κινδυνεύει να παγιδευτεί σε έναν φαύλο κύκλο: αδύναμοι θεσμοί τροφοδοτούν διαφθορά – η διαφθορά διαβρώνει την εμπιστοσύνη – και η δυσπιστία υπονομεύει την ανάπτυξη.
Η οικονομική σταθεροποίηση, η δημοσιονομική εξυγίανση και ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι απίθανο να επιτύχουν αν δεν αντιμετωπιστεί η κρίση διακυβέρνησης στη ρίζα της.
Το γεγονός ότι η κυβέρνηση Erdogan – στον πυρήνα αυτού του διεφθαρμένου συστήματος – ούτε θέλει ούτε μπορεί να ηγηθεί μιας ουσιαστικής μεταρρύθμισης, σημαίνει ότι η χώρα θα συνεχίσει να υποφέρει από χρόνια δυσλειτουργία της διακυβέρνησης, με σοβαρή αστάθεια να προβάλλει στον ορίζοντα.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών